واکاوی روابط فضایی بارش‌های فرین غرب ایران

بارش­های فرین در هر نقطه، به بارش­های نابهنجار گفته می­شود که در دنباله و دور از نقطه تمرکز توزیع فراوانی بارش آن نقطه قرار گرفته باشد. اخیراً آستانه­ها و دنباله­های بالایی توزیع فراوانی بارش مورد توجه بسیار بوده­اند. در این راستا به فراخور ویژگی­های جغرافیایی هر پهنه، آستانه­های متعدد و متنوعی برای این ویژگی بارش معرفی و به کار گرفته شده است. یکی از نمایه­های پرکاربرد مربوط به بارش روزانه، مبتنی بر توزیع تعمیم یافته مقادیر حدی است. در این پژوهش آستانه‌ی بارش­های فرین غرب ایران به روش­های آماری توزیع تعمیم‌یافته، مقادیر حدی تعیین و بارش­های فرین منطقه‌ی مورد مطالعه شناسایی، و توزیع فضایی آن­ها مورد تحلیل قرار گرفت. برای انجام این کار از داده­های شبکه­ای حاصل از میانیابی روزانه 69 ایستگاه سینوپتیک و اقلیم­شناسی برای دوره‌ی آماری 1961 تا 2010 استفاده گردید. سپس با استفاده از روش توزیع تعمیم یافته مقادیر حدی، بارش­های روزانه 22 میلیمتر و بیشتر از آن،  به عنوان بارش­های فرین انتخاب شدند.­ جهت شناسایی الگوی پراکنش و روابط فضایی بارش­های فرین غرب ایران (استان­های همدان، کردستان، کرمانشاه، لرستان و ایلام) از آماره مورن‌کلی[1]، مورن محلی[2] و نمایه گتیس ارد- جی استار[3] استفاده شد. الگوی فضایی برازنده بارش­های فرین غرب ایران یک الگوی خوشه­ای است که معنی­داری آن در سطح 99 درصد اطمینان تأیید گردید. خوشه­های فراوانی و خوشه­های متوسط بارش­های فرین در بعضی از نواحی مانند استان­های همدان و کردستان بر همدیگر منطبق بوده ولی در بعضی نواحی با یکدیگر ارتباطی نداشتند. بیشتر بسامد و متوسط بارش­های فرین در استان­های همدان و کردستان به وقوع پیوست. بر اساس هر دو شاخص موران محلی و لکه­های داغ ارتفاعات منطقه‌ی مورد مطالعه نقش قابل توجهی در الگوهای بارش­های فرین با الگوی خوشه­ی بالا داشته است. نتایج این تحقیق نشان داد که فراوانی و متوسط بارش­های فرین غرب ایران تحت تأثیر ناهمواری­ها و آرایش آن­ها و همچنین سامانه­های همدیدی است. [1]- Global Moran’s I statistic [2]- Local Moran’s I statistic [3]- Getis- Ord G* statistic