واکنش گیاه زعفران (.Crocus sativus L) به تنش یخ‌زدگی در شرایط کنترل‌شده

رشد و نمو گیاه زعفران عمدتاً منطبق بر فصل‌های پاییز و زمستان است و گیاه در طی این مدت در معرض تنش سرما و یخ‌زدگی قرار می‌گیرد. این مطالعه باهدف بررسی اثر تنش یخ‌زدگی بر سه اکوتیپ زعفران (قائن، کاشمر و تربت‌حیدریه) در شرایط کنترل‌شده در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌ کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. به‌منظور ایجاد خوسرمایی گیاهان در محیط طبیعی رشد داده شده و سپس برای اعمال دماهای یخ‌زدگی به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند و در معرض شش دما (صفر، 4-، 8-، 12-، 16-، 20- درجه سانتی‌گراد) قرار گرفتند. میزان پایداری غشاء سیتوپلاسمی با استفاده از شاخص نشت الکترولیت‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت و دمای کشنده برای 50 درصد نمونه‌ها بر اساس آن تعیین گردید. درصد بقاء گیاهان سه هفته پس از تیمارهای یخ‌زدگی و رشد آن‌ها در شاسی سرد از طریق شمارش تعداد بوته‌ها و تعیین نسبت آن‌ها به تعداد بوته قبل از تیمار یخ‌زدگی تعیین گردید. درصد نشت الکترولیت‌ها، LT50el و درصد بقاء به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفتند. بیشترین و کمترین درصد نشت الکترولیت‌ها در دمای 20- درجه سانتی‌گراد به ترتیب مربوط به اکوتیپ کاشمر و اکوتیپ تربت‌حیدریه بود. نتایج اثر متقابل دما و اندام نشان داد که بیشترین و کمترین درصد نشت الکترولیت‌ها به ترتیب مربوط به اندام برگ در دمای 20- درجه سانتی‌گراد و بنه در دمای صفر درجه سانتی‌گراد بود. اکوتیپ‌های قائن و کاشمر بیشترین و اکوتیپ تربت‌حیدریه کمترین مقدار LT50el را داشتند. همبستگی معنی‌داری (**0/82 =r) بین درصد نشت الکترولیت‌ها و LT50el بنه زعفران مشاهده شد، به‌طوری‌که با کاهش درصد نشت الکترولیت‌ها، دمای 50 درصد کشندگی کاهش یافت. هر سه اکوتیپ زعفران تا دمای 12- درجه سانتی‌گراد 100 درصد بقاء داشتند و با کاهش بیشتر دما درصد بقاء کاهش یافت و کمترین درصد بقا در دمای 20- درجه سانتی‌گراد مشاهده شد. نتایج این آزمایش نشان داد که اکوتیپ تربت‌حیدریه از کمترین درصد نشت الکترولیت‌ها، کمترین LT50elو بیشترین تحمل نسبت به تنش یخ‌زدگیبرخوردار بود.