کاربرد ردپای اکولوژیک چند کارکردی در تحلیل پایداری تولید زعفران در خراسان جنوبی

با توجه به اثرات سوء مصرف نهاده‌های خارجی در بخش کشاورزی و وابستگی این بخش به انرژی‌های مستقیم و غیرمستقیم، تحلیل پایداری تولیدات کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. شاخص ردپای اکولوژیک یک شاخص قوی در تحلیل پایداری است که امروزه در مجامع علمی از آن استفاده می‌شود. این شاخص فضای لازم برای حمایت از یک فعالیت را بوسیله میانگین مساحت لازم برای فراهم آوردن منابع مصرفی و جذب مواد زائد برحسب هکتار جهانی تعیین می‌کند. در این مطالعه با توجه به افزایش قابل ملاحظه تولید زعفران در سال‌های اخیر، پایداری تولید زعفران در استان خراسان جنوبی به عنوان یکی از مهمترین مراکز تولید زعفران کشور بررسی شد. اطلاعات لازم برای این پژوهش از طریق پرسشنامه و مصاحبه رودررو با 396 کشاورز در سال 1396 جمع آوری شد و با توجه به عملکرد و مصرف نهاده در سال‌های مختلف، محاسبات مربوط به پایداری برای سال‌های مختلف اول تا ششم انجام شد. برای این منظور میزان زمین بهره­ور زیستی که به طور مستقیم برای تولید محصول لازم است به عنوان شاخص ردپای اکولوژیک مستقیم و میزان زمین لازم برای جذب مواد زائد حاصل از فرآیند تولید به عنوان ردپای غیر مستقیم در نظر گرفته شد. نتایج مطالعه نشان داد که میانگین شاخص ردپای اکولوژیک غیرمستقیم زعفران 20/0 هکتار جهانی بود که 07/0 به انتشارات داخل مزرعه و 13/0 به انتشارات خارج مزرعه مربوط می‌شد. بیشترین شاخص ردپا به سال اول تولید اختصاص داشت. شاخص ردپای چند کارکردی نشان داد که شاخص ردپای اکولوژیک بر حسب زمین 01/0 هکتار جهانی، برحسب درآمد 63/0 هکتار جهانی و بر حسب عملکرد 003/0 هکتار جهانی است. مقایسه نتایج این مطالعه با نتایج مطالعات دیگر محصولات بخش کشاورزی که در ایران و سایر نقاط جهان انجام شده است نشان داد که تولید زعفران در حالت نسبتاً پایدارتری نسبت به سایر محصولات کشاورزی قرار دارد.