کانه‌زایی مس (-نقره) نوع " Volcanic RedBed" در کانسار کشت‌مهکی، شمال باختر صفاشهر، پهنه سنندج- سیرجان جنوبی

توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه زیرین در شمال باختر و جنوب خاور صفاشهر (دهبید) در زیرپهنه حاشیه‌ای (Marginal sub-zone) سنندج-  سیرجان جنوبی، دربرگیرنده کانسار کشت‌مهکی و تعدادی اندیس معدنی مس (-نقره) است. کهن‌ترین رخنمون‌های سنگی منطقه مربوط به واحدهای شیلی و ماسه‌سنگی ژوراسیک است که توالی پیشرونده کرتاسه زیرین با کنگلومرای قاعده‌ای و ماسه‌سنگ و شیل‌های سیلتی به‌صورت دگرشیب بر روی آنها قرار گرفته است. کانه‌زایی مس (-نقره) در سنگ‌های آذرآواری و گدازه‌های آتشفشانی به سن کرتاسه زیرین رخ داده است. سنگ دربرگیرنده کانه‌زایی، کریستال لیتیک توف با ترکیب تراکی‌آندزیت- آندزیت است که ماده معدنی در آن به صورت چینه‌کران و عدسی‌شکل تا 35 کیلومتر، به طور ناپیوسته ادامه یافته است. سنگ‌های آذرآواری و گدازه‌های آتشفشانی به طور جانبی و در جهت قائم به طور تدریجی به سنگ‌های کربناتی اربیتولین‌دار تغییر رخساره می‌دهند. کانی‌شناسی ماده معدنی به طور چیره شامل کالکوسیت، بورنیت، مس طبیعی، دیژنیت، کالکوپیریت، پیریت، کلاست‌هالیت نقره‌دار، کوولیت، آنیلیت، مالاکیت و آزوریت است. بافت کانه به‌صورت پرکننده فضای خالی، رگه- رگچه‌ای، جانشینی، دانه‌پراکنده و لامینه‌مانند است. مطالعات لیتوژئوشیمیایی در 6 ستون سنگ‌چینه‌ای از شمال باختر تا جنوب‌ خاور صفاشهر، نشان از رخداد کانه‌زایی مس (-نقره) در یک موقعیت چینه‌شناسی خاص و همبستگی مثبت آن با عنصر روی است. بررسی‌های سنگ‌شناسی، کانی‌شناسی، لیتوژئوشیمیایی و مطالعات میکروسکوپی نشان از آن دارد که مس در ابتدا همراه با فعالیت آتشفشانی در توالی آتشفشانی- آذرآواری رخ داده است (جذب مس توسط هیدروکسید فریک، کانی‌های رسی و جایگزینی در شبکه فلدسپار‌ها) و سپس در طی دیاژنز تدفینی (Burial diagenesis)، بر اثر آب‌زدایی رسوبات تخریبی و آذرآواری و تشکیل سیال‌های گرمابی و دگرسانی ناشی از این سیال‌ها، مس آزاد شده و از طریق سیال‌ها حمل شده تا به واحد سنگی با نفوذپذیری زیاد (کریستال لیتیک توف) و دارای شرایط احیایی با حضور بلورهای پیریت رسیده و در آنجا به صورت کانی‌های سولفیدی مس، جانشین پیریت‌های تشکیل‌شده در مرحله دیاژنز اولیه شده‌اند. نتایج حاصل از تجزیه ایزوتوپی گوگرد گویای آن است که گوگرد مورد نیاز برای تشکیل سولفیدها از طریق احیای سولفات آب دریا تأمین شده است. ویژگی‌های ژئوشیمیایی سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری، نشان از تشکیل آنها در محیط کافت درون کمان آتشفشانی است. با توجه به مجموعه مطالعات انجام‌گرفته و با استناد به شواهد مختلف از جمله محیط زمین‌ساختی، سنگ دربرگیرنده، ژئومتری عدسی ماده معدنی، ساخت و بافت و پاراژنز (همبود) کانی‌شناسی و مقایسه آنها با ذخایر مسVolcanic Red Bed (VRB)  می‌توان کانسار کشت‌مهکی و اندیس‌های معدنی مس (-نقره) پیرامون آن را در رده ذخایر VRB در نظر گرفت که از مرحله فعالیت آتشفشانی زیردریایی تا مرحله تدفین ژرفایی، تشکیل و تمرکز یافته‌اند.