بی بی سادات رضی بهابادی
استاد دانشگاه الزهرا(س)
[ 1 ] - بررسی عدم ذکر «بسم الله الرحمن الرحیم» در ابتدای سوره برائت با تأکید بر محتوای سوره
سورۀ مبارکۀ برائت تنها سوره در قرآن کریم است که با آیۀ کریمۀ «بسم‌الله الرحمن الرحیم» آغاز نشده است. در دربارۀ عدم ذکر آیۀ بسمله در ابتدای سورۀ برائت دلایل مختلفی مطرح می‌شود، پژوهش حاضر ضمن بررسی هر یک از دیدگاههای مطرح، با نظر به قراین خارجی در فضای سورۀ برائت اعم از فضای نزول و جوّ نزول، در پی آن است که مسئلۀ عدم ذکر بسمله در ابتدای سورۀ برائت را بررسی شود. رفتار گوناگون اصحاب پیامبر د...
[ 2 ] - بررسی تطبیقی آموزه فداء مسیحیّت در تفاسیر المنار و المیزان
آموزه «فداء» از جمله اعتقادات رسمی مسیحیان است که با گناه نخستین ارتباط تام دارد. نظریّه آنسلم مشهورترین تبیین از این نظریّه است. براساس این نظریّه، تمام انسان‌ها بر اثر گناهِ آدم، فاسد و گنهکار شدند. ازسویی، عدالت خدا اقتضا می‌کند مجازاتی در پی این گناه باشد و ازسوی دیگر، لازمه رحمت خدا نجات انسان است؛ ازاین‌رو، عیسی‌مسیح به عنوان خدای انسان‌گونه، به منظور کفّاره گناه آدم و نجات انسان به صلیب کشی...
[ 3 ] - عذاب استیصال در قرآن با تکیه بر تفسیر المیزان
عذاب استیصال به مجازات‌هایی گفته می‌شود که برای نابودی اقوام سرکش به هنگامی که هیچ وسیلة بیداری در آنها مؤثر واقع نگردد، نازل می‌شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌ـ تحلیلی به بررسی عذاب استیصال در قرآن می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مطابق قرآن، اقوام گذشته همچون عاد، ثمود و لوط در اثر ستم و ظلم کردن، کفران نعمت و بت‌پرستی، فسق، تکذیب آیات الهی و انبیاء، کم فروشی، جلوگیری از دعوت انبیاء به ...
[ 4 ] - تحلیل و بررسی دیدگاه دنیس اسپلبرگ در مورد آیات افک (النور/11-20) (مدخل "عایشه"در دائره المعارف قرآن لایدن)
چکیده ماجرای افک(النور11-20) یکی از قسمت‌های اصلی مدخل "عایشه " در دائره المعارف قرآن نوشتۀ دنیس اسپلبرگ است. نویسنده بدون پرداختن به این آیات تنها به گزارش شأن نزول آن اکتفا کرده است. وی آیات مذکور را صریح‌ترین آیات قرآن در مورد عایشه می‌داند، در حالی که آیه 4 سوره التحریم در این خصوص صراحت بیشتری دارد. وی همچنین این آیات را بارزترین نمود اختلافات فرقه‌ای مسلمانان می‌داند در حالیکه شیعه و سنی ...
[ 5 ] - عوامل سلام و لعن در قرآن کریم
سلام و لعن، از مظاهر رحمت و غضب الهی‌است که با تولّی و تبرّی پیوند دارد. این مسأله همواره با افراط و تفریط مواجه بوده است، از این‌رو معیارهای صحیحی در این مورد لازم است. قرآن کریم نسبت به هر دو موضوع عنایت داشته و این گونه نبوده است که با توجّه به یکی، دیگری نادیده انگاشته شود . مطابق آموزه‌های قرآن، خداوند، سلام است و به بندگانش شرّ و ضرری نمی‌رساند؛ اما برخی بندگان، خود از رحمت خداوند دور می...
[ 6 ] - بررسی همسان انگاری علم و ایمان از دیدگاه قرآن
یکی از مباحث مهم قرآن کریم مسئله ایمان است که مایه سعادت انسان در دنیا و آخرت است. شناسایی حقیقت ایمان ما را در راائه راهکار بهتر جهت تقویت ایمان و پیشگیری از آفات آن کمک می کند. مشهور است امامیه ایمان را مساوی علم ومعرفت، اشاعره آن را معرفت توأم با پیوند قلبی و معتزله آن را انجام واجبات و ترک محرمات می دانند. از آنجا که نوع متکلمان علم را اصل اساسی ایمان یا یکی از ارکان مهم آن دانسته اند د ...
[ 7 ] - مروری بر تاریخ « اختیار» در قرائات و ضوابط قرائات معتبر
اختیار در قرائات از مباحث مهمی است که با ضوابط و معیارهای خاص آن قرائات صحیح مشخص می شود. پس مسلم است که به طور غیر رسمی، اختیار در قرائات از اواخر قرن اول پدید آمده بود و این جریان با اقدام ابن مجاهد در اول قرن چهارم و عنایت ویژه به قرائات سبع محدود شد، هرچند هم زمان با ابن مجاهد و پس از او دانشمندانی به اختیار در قرائات پرداختند. این بحث بیش تر مورد توجه دانشمندان اهل سنت و تا حدودی مورد ق...
[ 8 ] - ترجمه و نقد مدخل «بسمله» در دائرة المعارف قرآن
مقالهء«بسمله»، (Basmala) تألیف ویلیام.ا.گراهام یکی از مقالات دائرة المعارف قرآن (EQ) است.ما برای آشنایی با شیوهء تحلیل و بررسی مفاهیم قرآنی در این دائرة المعارف به ترجمهء این مقاله پرداخته و در پانوشت برخی مطالب را مستند ساخته‌ایم.مطالبی را که در این جستار نقد و تصحیح کرده‌ایم عبارت‌اند از:1.الله،رحمن، رحیم ترکیبی از تأثیر عقاید یهود در مسیحی و کفار جزب عربستان است؛2.شیعیان در نماز بسمله را ...
[ 9 ] - رفتارشناسی امام علی(علیه‌السلام) با اولین مخالفان داخلی حکومت اسلامی
ازجمله وظایف خطیر حاکمان اسلامی،موضع‌گیری مناسب دربرابر تهدید مخالفان داخلی می‌باشد.راهکار مناسب،الگوگیری از سیره امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) دربرابر اولین مخالفان داخلی حکومت علوی است.پژوهش حاضر به مطالعه مجموع سخنان حضرت درباره«اصحاب جمل»، با روش علمی و نظام‌مند «تحلیل محتوا»می‌پردازد. از دیدگاه امام،برخورد هدایت‌آمیز با مخالفان و تحلیل حرکت سیاسی آنان اهمیت بسزاییدارد. ایرادحجم عمده‌ای از خ...
[ 10 ] - دلالتهای فلسفی کلام امامرضا (علیه‌السلام) در مسئله توحـید ذاتـی
«توحید» اساسی‌ترین اصل اعتقادی اسلام است و دیگر معارف اعتقادی و معارف ارزشی انسان از آن نشأت می‌گیرد. توحید ذاتی مهمترین نوع توحید و زیربنای تمام مراتب توحید است. امامرضا (علیه‌السلام) نیز بسان سایر معصومان (علیهمالسلام) به این مسئله اساسی توجّهی ویژه داشته‌اند. دو پرسش اساسی این مقاله عبارت است از: موضع امامرضا (علیه‌السلام) درباره توحید ذاتی چیست و چگونه می‌توان بر اساس نگاه فلسفی، دلالت...
[ 11 ] - مبانی و روش تفسیر المنار در بررسی امور خارق‌العاده
در قرون اخیر برای اثبات سازگاری اسلام با علم، تفسیرهای علمی شکل گرفت. برخی به تحلیل علمی و عقلی باورهای دینی روی آوردند. مفسران المنار با نگرشی خاص، خارق عادات را به دو قسم حقیقی و غیر حقیقی تقسیم کرده و معجزات را خارق عادات حقیقی شمرده‌اند .. از نظر ایشان معجزه فعل مستقیم خداست و پیامبر در ایجاد آن نقش ندارد. آنها با اذعان به نظام علی و معلولی معجزات را به دو بخش تکوینی و روحانی شبه اکتسابی تق...
[ 12 ] - آموزه‌های خاص عهد عتیق در موضوع نبوت در مقایسه با قرآن
نبوت، «نووئا»[1] از آموزه‌های اساسی قرآن و عهد عتیق است. اوصاف انبیا، مراتب آنان، وحی و حالات انبیا هنگام دریافت وحی، ازجمله مباحث مشترک حوزه نبوت در این دو کتاب مقدس است. در عهد عتیق مباحثی از نبوت مطرح شده که در قرآن نیامده، و یا کمتر بدان پرداخته شده است. نبوت زنان، نبوت گروهی و نبوت دروغین از آموزه‌های خاص عهد عتیق است. انبیا زن که به مادر اسرائیل موسوم‌اند، همچون انبیا مرد به نبوت و پیشگوی...
[ 13 ] - نقش سیاق و عناصر درون‌متنی در کشف غرض سوره مریم
تبیین هدف کلی سوره و کشف محور اصلی سورههای قرآن یکی از مباحث مهم در تفسیر آنهاست که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان اسلامی قرار گرفته است. مطالعه حاضر با رویکرد کشف غرض سوره مریم، سعی در یافتن الگویی برای تبیین غرض اصلی سورههای قرآن کریم دارد. در این راستا، این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا دیدگاههای مفسران درباره هدف سوره مریم را مورد بازخوانی قرار داده است. در ادامه با بررسی سیاق سوره ...
[ 14 ] - روابط بینامتنی دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه (دعا درآغاز ماه رمضان) با قرآن کریم
نظریه بینامتنیت رویکردی است که روابط بین متون و چگونگی ارتباط بین آنها را بررسی می‌کند. در این رویکرد دلالتهای گوناگون متون در فضای متون دیگر آشکار می‌شود. کاربست این نظریه در مطالعات دینی در تبیین پیوند عمیق قرآن و عترت است. در این پژوهش دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه با موضوع آغاز ماه رمضان در دو سطح لایه‌های ظاهری و باطنی متن بررسی و تبیین می‌شود. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال کش...
[ 15 ] - تحلیل الموقف الناقد للإمام علی (ع) مقابل ادعاءات الناکثین المعارضة (ترکیزًا على نهج‌البلاغة)
من وجهة نظر أمیر المؤمنین (ع) من المهم جدًّا أن یکون لدیک مواقف انتقادیة وحکمًا عادلًا ضد ادعاءات المعارضة. نظرًا لأن المعارضة الداخلیة غالبًا ما تسعى إلى الإعراب عن عدم رضاءها من الحکومة الإسلامیة. وتسعى إلى إثارة الاضطرابات و الفوضی فی المجتمع وإزعاج الجمهور. لذلک، فإن إعادة قراءة موقف الإمام الناقد تجاههم مفید للنمذجة والتنویر فی المجتمع الإسلامی. لذلک، فإن الدراسة الحالیة بأسلوبها المبتکر تدرس مج...
نویسندگان همکار