امیر سلطان محمدی
دانشگاه اصفهان
[ 1 ] - ساختارهای مقامه و یک مقامه کامل در بوستان
عربی‌دانی و عربی‌خوانی سعدی به وجوه گوناگون بر آثار او تاثیر نهاده است. یکی از اثرپذیری‌ها گویا اثر پذیری او از مقامه‌ها است. این تاثیرگذاری تنها در گلستان که نمودهای مقامه‌گون دارد و بسیاری از فضلا راجع به ساختار مقامه‌گون آن اشاراتی کرده‌اند، منحصر نیست. بوستان نیز با اینکه ساختارش نظم صرف است، در مواردی متعدد نمودهای مقامه‌گون دارد. حکایات با مضمون تکدی‌گری، مسافرت، مهمانی، شعردانی، نصیحت‌گ...
[ 2 ] - چند بحث تازه در باب گونه های ادبی (ژانرهای ادبی)
بحث انواع در محافل ادبی جهان بسیار پردامنه مطرح شده‌است و تحولات بسیاری از روزهای آغازین طرح مستقل آن از سوی ارسطو به خود دیده‌است. اما در محافل ادبی ما، توجه به آن بسیار سطحی بوده‌است، به گونه‌ای که این توجه سطحی مانع طرح بحث‌های تازه در این باب گردیده‌است؛ بحثی که به شکل دست‌وپا شکسته و ابتدایی وارد مباحث ادبی ما گردیده و بدون معادل‌سازی با ادب فارسی و پرورده شدن، گاه مطالبی از آن می‌یابیم و ...
[ 3 ] - تبیین مضامین گونة مقاومت در چارچوب علل اربعة ارسطویی با محوریت شاهنامه
گونة مقاومت، یکی از گونه‌هایی است که به شکل تئوری در عصر جدید مورد بحث و بررسی قرارگرفته‌است، اما این به معنای به‌وجود‌آمدن آثاری از‌این‌دست در عصر جدید و نبودِ نمونه‌های کلاسیک آن نیست. در ادبیات کلاسیک ما، به خاطر شرایط اقلیمی ایرانشهر نمونه‌های بسیاری از این گونه با مضامین گوناگون، به شکل ملی _ میهنی و نمونه‌های دیگر از این گونه، وجود ماهوی داشته‌است. بهترین مدعای ما در این زمینه شاهنامه است ...
[ 4 ] - « سمبل سازی و معنا سوزی» قرائتی مولف‌محور از حکایت شاه و کنیزک
فتح باب مثنوی، حکایت شاه و کنیزکی است که جولانگاه آراء بسیاری است. پایان تلخ و خاص آن، باعث انتقاد تلخ برخی از مولانا از یک طرف و سمبلسازی بعضی دیگر از طرفی دیگر است. اما از نظر نگارنده این داستان تبیین یک خط مشی مهمی از مرامنامه مبانی عرفانی است که سمبل سازیها باعث مکتوم ماندن این خط مشی است. سالک برای سلوک در اولین گام باید پیری برای خود بگزیند و مانند مرده در دست غسال، تحت اراده او باشد....
[ 5 ] - نقد ترجمه احوال نامی و نقد مقایسه ای لیلی و مجنون او با لیلی و مجنون نظامی
داستان «لیلی و مجنون» یکی از نامه های «نامی» است که مربوط به عهد زندیه است. نامی که خود وقایع نگار کریم خان زند بوده است، علاوه بر «لیلی و مجنون»، صاحب نامه های «گنج گهر»، «خسرو و شیرین»، «وامق و عذرا» و همچنین اثر منثوری با عنوان «تاریخ گیتی گشا» است. البته «یوسف و زلیخایی» نیز بدو منسوب است که در این مقال به بررسی صحت و سقم این ادعا پرداخته میشود. اما حکایت «لیلی و مجنون» از زبان نامی، گ...
[ 6 ] - رخ به خون شستن کاسه‌گردانان (شرحی نو از یک بیت حافظ)
دیوان حافظ سرشار از ابیات بحث‌انگیز است در این سیاهه نیز نگارنده به نقد شروح یکی از این ابیات بحث‌انگیز پرداخته‌است. در بادی نقص شروح قبلی نمودار گردیده‌است که شامل: توجه نکردن به فضای کلی غزل، شرح ناقص، توجه نکردن به فضای فکری حافظ و نکات دستوری و یک نسخه‌سازی است. کلید شرح بیت ترکیب «کاسه‌گردانان» و «این جفا» است که در شروح، اولی یا در معنای گدایی آمده‌است یا ساقی‌گری و دومی به عهد ذهنی جفای...
[ 7 ] - تحلیل ابیاتی از دیوان خاقانی شروانی همراه با نقد شروح پیشین
خاقانی شروانی یکی از بزرگترین و خاصترین شاعران فارسیزبان است. پیچدگی و چندلایگی اشعار این شاعر یکی از وجوه ممتاز و خاصبودن شعر اوست. گواه دشواری اشعار او، وجود انواع شروح متقدم چون شادیآبادی و شروح متأخر معروف است. دریافت اشعار خاقانی به توغّل در انواع علوم قدیمی مثل نجوم، طب، تاریخ و اساطیر، قرآن و حدیث، فنون بلاغت و جامعهشناسی اثر نیاز دارد که بیتوجهی به آنها مخاطبانش را به بیراهه می...
[ 8 ] - یک ایهام نادر (ایهام تصحیف) در دیوان حافظ و تلاقی وجوه
حافظ شیرازی یکی از محبوبترین شاعران پارسیزبان است. این محبوبیت در گرو زبدگی اشعار او و به اوج رساندن معنا و صورت در خلق شعر است. وی معانی بلند را از مبانی دینی و عرفانی و مضامین متعالی را از شاعرانی چون سنایی، عطار، مولوی، عراقی، سعدی و دیگر شعرای بزرگ فارسیزبان گرفته و در صورتآرایی کسانی چون خاقانی را الگو قرار داده است و شعر را به پایگاهی رسانده که دستیابی بدان محال شده است. یکی از ویژ...
[ 9 ] - ضرورت توجّه به صبغة روایی در تصحیح و فهم اشعار خاقانی
اشعار خاقانی مشحون از نکاتی است که به انواع علوم زمانة او اشاره دارند و وی آنها را در تاروپود شعر خود تنیده است. همین اصل باعث شده است تا دریافت شعر او بدون درک دقایقی که از انواع علوم (طب، نجوم، تاریخ، اسطوره، جغرافیا و…) در شعرش بهکاربسته است، محال بنماید. یکی از مبانی مهمّی که خاقانی در اشعارش برای فربهکردن فضای شعری بهره جسته است، آیات الهی، احادیث و روایات پیشوایان دینی است. در زمانة خ...
[ 10 ] - مقاله کوتاه: نردشیر یا نردِ شیر چیست؟
شاهنامه متنی منحصر به فرد است که به خاطر کهنگی زبان و فضای سرایش و دایرة وسیع واژگانی به خصوص واژگان نادر و خاص گاه کاتبان و مصححان را به چالش کشیده و لغزشگاه آنان گردیده‌است. در یکی از ابیات شاهنامه در داستان هنرنمایی زال نزد منوچهر بیت زیر آمده‌است: بینداخت و بگذاشت بر نرد شیر هم اندر تگ اسپ یک چوبه تیر البته این بیت در طبع‌های دیگر عموماً به جای وجه نردشیر یا نردِ شیر،...
نویسندگان همکار