فریده علوی
دانشیار گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه تهران
[ 1 ] - تحلیل جامعه‌شناختی جنگ استقلال الجزایر و بازنمایی آن در آینۀ ادبیات
جنگ استقلال الجزایر که از سال 1954 تا 1962 به طول انجامید و قربانیان زیادی بر جای گذاشت، در ادبیات فرانسه و فرانسه‌زبان بازتاب گستردهای داشته و دارد، چنانکه امروزه نیز، پس از گذشت نیم قرن از امضای توافقات اِویان، همچنان شاهد پیدایش آثار جدیدی در مورد این جنگ هستیم. این آثار ادبی نه‌تنها به ثبت و ضبط برگی از تاریخ در حافظۀ جمعی دو ملت کمک می‌کنند، بلکه میکوشند پاسخی در خور کنجکاوی‌های زیرکانۀ ن...
[ 2 ] - روایت حلاج در آثار زرین‌کوب و ماسینیون: عینیت‌گرایی یا تخیل‌گرایی؟
زندگینامه ژانری است که در حد فاصل بین امر واقع و امر مخیل، بین تاریخ و ادبیات، در نوسان مداوم است و بنابر دلمشغولی‌های نویسندگانش به این سو یا آن سو متمایل می‌شود. در دو زندگینامه از منصور حلاج، یکی زندگی حلاج (جلد اول مجموعۀ مصائب حلاج) نوشتۀ لویی ماسسینون و دیگری شعلۀ طور نوشتۀ عبدالحسین زرین‌کوب، می‌بینیم که نویسندۀ فرانسوی خود را مقید به نگارش عینیت‌گرا و علمی کرده است و در مقابل نویسندۀ ای...
[ 3 ] - حضور اسطوره‌های ادبی خارجی در شعر معاصر فارسی
ادبیات و فرهنگ کشورِ ما جایگاه ویژه‌ای را به اسطوره‌ها، اعم از اسطوره‌های کهن و نو، اختصاص داده است. علیرغم گستردگی اسطوره‌های ایرانی، ادبیات معاصر این سرزمین شاهد حضور چشمگیر اسطوره‌های بیگانه و نشأت گرفته از ادبیات خارجی، اعم از شرق و غرب بوده است. در این مقاله، پژوهندگان کوشیده‌اند تا با بهره‌گیری از نظرات پیر برونل که رویکرد نوینی را در عرصة نقد اسطوره‌شناختی ارائه کرده است، به اهمیت نقش و ج...
[ 4 ] - بررسی چگونگی شکل‌گیری حسب‌حال‌نویسی تخیلی متأثر از نظریههای کوانتومی در آثار ژرژ پرک
نظریههای جنجالی فیزیک مدرن دگرگونی‌های شگرفی را در ادبیات سدة بیستم پی افکندند. رمان‌نویسان نوآور این دوره، با الهام از مفاهیم مکانیک کوانتومی، دغدغه‌های برامده از زیستن در دنیای مدرن را در قالب نوشتاری غیرخطی، ناهمگون و مبتنی بر تردید بیان می‌کنند. ژرژ پرک، با نگارش شرح حال زندگی خود، با عنوان W یا خاطرة کودکی، نمونة خوبی از الگوبرداری از نظریههای کوانتومی را ارائه می‌دهد. این نویسنده در جس...
[ 5 ] - «ترجمه و تقابل فرهنگ‌ها»، مشکلات ترجمه داستان کوتاه طعم گس خرمالو نوشته زویا پیرزاد
ترجمه متنی که در آن فضای زبانی حامل وزن سنتی دارای ریشه در فرهنگی که نشان از هیچ شفافیتی با فرهنگ زبان مقصد ندارد، کاری‌ست دشوار که عملکردی دقیق، حوصله زیاد و تحقیق بسیار می‌طلبد. داستان کوتاه طعم گس خرمالو، اثر رمان‌نویس معاصر زویا پیرزاد، نمونه‌ای از این دست می‌باشد، متنی دارای بار معنایی به ارث رسیده از فرهنگ ایرانی. موضوع تحقیق این مقاله، بررسی مشکلاتی که احتمالاً مترجم در برگرداندن این دا...
[ 6 ] - تلفیق افسانه و اسطوره در داستان‌های کوتاه ژان- ماری گوستاو لوکلزیو
داستان کوتاه، همواره به عنوان یکی از ژانرهای اصلی بسیاری از روایات ادبی مطرح بوده و مطالعات فراوانی که در زمینه ویژگی‌ها و عناصر سازندة آن صورت گرفته، مؤید همین مهم است. در واقع همین ویژگی‌هایند که روایت را در داستان‌های کوتاه از سایر انواع ادبی متمایز می‌سازند. اما گاهی ادبیات معاصر فرانسه این مرزها را در هم آمیخته و تشخیص ژانرهای ادبی را بسیار دشوار می‌سازد. اغلب داستان‌های ژان ماری گوستاو لو...
[ 7 ] - نماد پرنده در آثار شاعران فرانسوی قرن نوزدهم میلادی، با نگاهی به ادب فارسی
جهان اسطوره‌ای، جهانی است که نماد‌های سازندة آن از بسیاری جهات مشترکند و همواره چهره‌ای متفاوت ازجهان رئالیستی را به تصویر می‌کشند. البته همین نگرش شگفت‌انگیز به جهان پیرامون، موجب غنای ادبیات می‌گردد و اشتراکات جهان استعاری نمادها، سبب سهولت پژوهش در آثار نویسندگان وشاعران نامدار با رویکردی تطبیقی می‌شود. آنچه در این مقاله مورد توجه نگارنده قرار گرفته، پژوهش در اشعار برجستة نویسندگان شهیر فران...
[ 8 ] - اندر فراز و فرود رئالیسم داستانی
در طول سال‌های متمادی، در کشور فرانسه، رمان از بهترین ابزارهای ژرف‌اندیشی در واقعیت بوده است. بطوری که مکتب‌ها یا علوم زیبایی شناختی ادبی فراوانی تلاش کردند تا از طریق رمان، خود را به واقعیت زندگی نزدیک‌تر سازند. هر چند به نظر می‌رسد که توجه به واقع‌گرایی متعلق به عصر هومر باشد، اما به آسانی می‌توان از واقع‌گرایی رمان نویسان عصر کلاسیک سخن به میان آورد که همواره تلاش می‌کردند تا به کلیات دست یا...
[ 9 ] - مضمون زمان ازمنظر شعرای فرانسوی قرن نوزدهم میلادی
ارتباط تنگاتنگ زمان با زندگی بشری بیانگر توجه به آن درعرصه ادبی است. طول عمر انسان متأثر از حیطة زمانی است که برای زندگی آن ها از بدو تولد تا لحظه مرگ تعریف شده است. حتی احساسات بشری گریزی از عواقب گذر زمان ندارند: حالاتی چون بی تفاوتی‘ افسردگی ‘ ضعف‘ فراموشی و غیره‘ تنها با گذر زمان دامن گیر انسان می شوند. هیچ دوره ای از زندگی بشری بی ارتباط با گذر زمان نیست: از کودکی تا جوانی این ارتباط به صو...
[ 10 ] - درجستجوی هویت خویش در جویندة طلا
بحران هویت و جستجوی خویشتن خویش موضوعی است که از قرن شانزدهم یعنی از دورانی که اومانیسم انسان را از ماهیت خویش آگاه ساخت‘ مورد توجه نویسندگان فرانسوی قرار گرفته است. مسئلة جستجوی هویت همواره با اسطورة "عصر طلایی" در هم آمیخته: این عصر بیانگر بهشت زمینی‘ دست نیافتنی و آرمانی است‘ جزیره ایست که نیک بختان در آن به دور از رنج کارها و پیکارها به سر می برند. ادبیات پایانی قرن بیستم نیز به نحوی مسئله ...
[ 11 ] - حسب حال نویسی تخیلی
از زمان ژان ژاک روسو تا به امروز‘ عرصة ادبی فرانسه شاهد ظهور نویسندگانی بوده که به شرح جزئیات زندگی خویش می پرداختند و به این ترتیب موجب پیدایش نوع جدیدی از نگارش به نام حسب حال نویسی شدند. نویسندة چنین آثاری‘ با نگارش شرح حال زندگیش‘ به دنبال بازسازی حقیقت و هویت واحد خویش می گردد. در کنار این پدیدة ادبی‘ ادبیات فرانسه همچنان شاهد خلق حسب حال نویسی های دیگری بوده که از ساختاری نا متعارف بهره ج...
[ 12 ] - جنگ به روایت زنان: بررسی روایت جنگ الجزایر در آثار آسیه جبار
در این مقاله، پس از اشاره به پیشینۀ ادبیات زنان در الجزایر، با استفاده از رویکرد توصیفی‌ـ تحلیلی به معرفی و بررسی چند نمونه روایت زنانه از جنگ استقلال الجزایر در خلال آثار نویسندۀ شهیر الجزایری، آسیه جبار، می‌پردازیم. این تحقیق نشان می‌دهد که زبان و نهاد ادبیات در الجزایر تا پیش از سدۀ اخیر تحت سیطرۀ مردان بوده و عمدۀ آثار ادبی این کشور بر ارزش‌های مردسالارانه استوار بوده و دیدگاه مردانه را منع...
[ 13 ] - بررسی جایگاه شخصیت کارآگاه در رمان سین مثل سودابه اثر کاوه میر عباسی و مگره نزد فلامانها اثر ژرژ سیمنون با توجه به نظریه دریافت
این پژوهش در نظر دارد به بررسی جایگاه کارآگاه به عنوان شخصیت اصلی در رمان سین مثل سودابه اثر کاوه میرعباسی و مگره نزد فلاماندرها اثر ژرژ سیمنون بپردازد. در این مقاله سعی شده با تکیه بر نظریه تاثیر-شخصیت (مجموعه روابطی که خواننده را به شخصیت‌های داستان پیوند می‌زند) از ونسان ژوو به عنوان روش تحلیلی و در چهارچوب نظریه دریافت، سه مرحله درک، دریافت و درآمیختن شخصیت را روشن سازیم تا بتوانیم نحوه شکل...
[ 14 ] - بررسی ترجمه فرانسوی متن الهی‌نامه فریدالدین عطار توسط فؤاد روحانی با توجه به رویکرد آنتوان برمن
این مقاله به بررسی ترجمه فرانسوی متن الهی‌نامه فریدالدین عطار توسط دکتر فؤاد روحانی می‌پردازد. با توجه به تسلط مترجم بر متن منبع، که توسط ایشان به فارسی چاپ شده، آیا این ترجمه توانسته است «وسیله ارتباط فرهنگی» و پل گفتگو و تبادل بین خود خویشتن و دیگر خویشتن قانع کننده‌ای باشد؟ بعد از تلاش برای پاسخ به این سؤال به بحث میزان موفقیت مترجم در انتقال تعلیمات صوفیانه متن منبع می‌پردازیم. در مرحله بعد...
[ 15 ] - چالش قهرمان انزوا‌طلب در مقابله با زندگی مدرن: تحلیل گفتمان و روایت در رمان نفرین زمین اثر جلال آل احمد و صورت-جلسه اثر لوکلزیو
قهرمان انزوا طلب در آثار رمانتیک جلوۀ درخشانی دارد. قهرمان رمانتیک با پشت کردن به دنیا و تماس با طبیعت به کاوش در درون خود می پردازد. این کنش لزوما در مواجهۀ با مدرنیته نبوده بلکه بیشتر بیانگر نوستالژی انسان دور افتاده از ریشه ها و طبیعت را بازمی نمایاند. در قرن بیستم و تحت تاثیر نویسندگانی چون پروست و جویس بار دیگر انزوا و درون نگری قهرمان رواج یافت که این‌بار کاملا متفاوت با انزوای رمانتی...
نویسندگان همکار