مرتضی قائمی
دانشیار دانشگاه بوعلی سینا
[ 1 ] - مضامین تعهد ادبی در اشعار فاروق جُوَیده
تعهد ادبی مفهومی وارداتی از نقد ادبی غرب است که در دهههای گذشته در میان ادبا و ناقدان عرب جایگاهی درخور یافت، چرا که شرایط نابسامان سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دنیای عرب و حاکمیت استبداد و استعمار، شاعران و نویسندگان را واداشت که با قیام ملتهای ستمدیده همنوا گردند. فاروق جویده، شاعر مصری، از آن دسته شاعرانی است که با شگردهای شعری، از نبود آزادی، بیعدالتی، فقر و محرومیت سخن گفته و مخاطبانِ شعرش ر...
[ 3 ] - أسلوبیة الانزیاح فی سورة الحدید المبارکة
None
[ 4 ] - طرحواره های تصویری در حوزه سفر زندگی دنیوی و اخروی در زبان قرآن
یکی از ساخت‌های مفهومی مهم در پژوهشهای معنی‌شناسان شناختی طرحوارههای تصویری هستند. هر استعاره حاصل یک طرحواره مفهومی یا نگاشت بزرگ استعاری است. طرحوارههای تصویری از تعامل انسان با جهان اطراف در ذهن وی شکل میگیرند. طرحوارههای گوناگونی وجود دارد که بر درک استعاری ما از جهان تأثیر می‌گذارد و بسیاری از مفاهیم انتزاعی را به صورت استعاری ساختاربندی می‌کند. زندگی دنیوی و اخروی از جمله مفاهیمی...
[ 5 ] - بازنمایی طرحوارة نیرو در گزاره‌های دینی و اخلاقی زبان قرآن
طرحوارههای تصویری از مفاهیم مهم و زیرساختی مطرح در پژوهشهای معنی‌شناسان شناختی است که در شکل گیری استعاره‌های مفهومی نقش به سزایی دارند. از مهمترین طرحوارههای تصویری، طرحوارة نیرو است که نخستین بار جانسون (1987) بر نقش آن در مفهوم‌سازی رخدادها تأکید نمود. این طرحواره که از تجربة تعامل ما با جهان بیرون نشأت می‌گیرد، ابزاری پایه برای درک بسیاری از مفاهیم ذهنی است. زبان دین بهویژه قرآن حاوی ...
[ 6 ] - بررسی استعاره‌های شناختی در حوزۀ زندگی دنیوی و اخروی در زبان قرآن «استعاره عامِ مقصود مقصد است»
در دهههای اخیر معنی‌شناسان شناختی استعاره را بررسی کرده‌اند، و این یکی از دقیق‌ترین مطالعات استعاره است، و پژوهشهای جورج لیکاف و مارک جانسون در این زمینه بسیار اهمیت دارد. از این مطالعات در جهت فهم بهتر قرآن کریم، میتوان بهره برد. هدف از نگارش این مقاله، بررسی زبان‌شناختی استعاره عام «مقصود مقصد است»، در زمینۀ زندگی دنیوی و اخروی در زبان قرآن است. علت اصلی شکل‌گیری این استعاره مفهومی عام، هم...
[ 7 ] - نمود واژگانی و نقش آن در وجهیت در نامۀ53 نهج البلاغه
نمود واژگانی و نقش آن در وجهیت در نامۀ 53 نهج‌البلاغه مرتضی قائمی[1] اکرم ذوالفقاری[2] تاریخ دریافت:30/8/94 تاریخ تصویب: 15/4/95 چکیده از جمله عناصر وجهی، «نمود واژگانی» است که به‌عنوان مشخصۀ معنایی در فعل موجود است و روند و چگونگی انجام فعل را نشان میدهد. مهمترین مفاهیمی که در نمود واژگانی مد نظر قرار میگیرند، ایستایی، پویایی، قوت، ضعف، تکرار، استمرار، امتداد، لحظه، و سرعت ...
[ 8 ] - انعکاس شخصیت امام علی(ع) در شعر سیّد حمیری و مقایسه آن با سیمای انسان کامل در اشعار ناصرخسرو
ناصرخسرو - قصیده‌سرای نامدار قرن پنجم - شاعری شیعی‌مذهب، دوستدار اهل بیت(ع) و معتقد به مبارزه با دشمنان آل رسول(ص) و جهل و ستم و تزویر است. این شاعر برجسته یادآور سیّد حمیری - شاعر شیعی و متعهد قرن دوم- در ادبیات عرب است. از آنجا که این دو شاعر ایرانی و عرب، شعر را نه هدف بلکه وسیلهای برای بیان اعتقادات خود میدانند و به سرودن اشعار اعتراضی و اعتقادی شهرت دارند، بر اساس سروده‌هایشان میتوان سیم...
[ 9 ] - مطالعه مؤلفه های معنایی واژه قرآنی «حمیم» بر مبنای روابط همنشینی و جانشینی
معناشناسی دانشی است که به بررسی معنا میپردازد و معناشناسی تاریخی – توصیفی از جمله مهمترین و رایجترین روشهای این علم به شمار میرود. یکی از شیوههای یافتن معانی دقیق واژه در معناشناسی تاریخی- توصیفی، استفاده از روابط همنشینی و جانشینی درون ساختار زبانی است. این روش بر نظریة ساختارگرایی استوار است. بدون شک کاربرد این روش در مطالعه و فهم قرآن که دارای لایههای پیچیدة معنایی است، نقش عمدهای ای...
[ 10 ] - ماهیة الدّنیا فی النّسق التّصوری الاستعاری العلوی فی نهج البلاغة (على أساس نظریة علم الدلالة المعرفـی)
None
[ 11 ] - دراسة أسلوبیة لظاهرة التناوب فی القرآن الکریم علی أساس السیاق المقالی والمقامی قراءة فی سورة الأنعام المبارکة
None
[ 12 ] - زیبایی‌شناسی فراهنجاری‌های نحوی در سوره مبارکه «توبه»
فراهنجاری، یکی از اصطلاحات متدوال در سبکشناسی است که در نتیجه خروج از نُرمِ (norm) عادی زبان به وجود میآید. این پدیده در لایههای «آوایی»، «نحوی»، «واژگانی» و «معنایی» رخ میدهد، اما مقاله حاضر، پدیده فراهنجاری نحوی «اللانحوی»، را مورد بررسی قرار داده است. مقصود از فراهنجاری نحوی یعنی خروج از قوانین حاکم بر نحو زبان هنجار و از آنجا که «تناوب»، «تضمین» و «التفات» پدیدههایی پر...
نویسندگان همکار