نصرالله شاملی
استاد گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه اصفهان
[ 1 ] - کاربست دستور نقشگرای هلیدی بر سوره انشراح
در این مقاله، سوره "انشراح" با تحلیلی زبانشناختی، مبتنی بر دستور نظاممند هلیدی، در سه فرانقش تجربی، بینافردی و متنی، مورد بررسی قرار میگیرد. این پژوهش کلیه جملات سوره را، در سه فرانقش مذکور به صورت جداگانه بررسی میکند و ضمن تحلیل برجستهسازی زبانی، بازتاب ویژگیهای معنایی متن در ویژگیهای بافت موقعیت را مورد بررسی قرار میدهد. در فرانقش تجربی، مشخص شد که فرایند مادی بیشترین بسامد را به خود...
[ 2 ] - تحلیل صورت‌گرای سورۀ مبارکۀ معارج (معناشناسی نحوی و صرفی-تحلیل واژگانی)
صورت‌گرایی یا فرمالیسم (Formalism) یکی از جدیدترین مکاتب نقد ادبی است که در قرن بیستم ظهور کرد. پیروان این مکتب نوخاسته بر این باورند که زیبایی یک اثر هنری در درجۀ نخست به فرم و اجزای سازندۀ آن وابسته است. در مکتب صورت‌گرایی فرم سخن به خودیِ خود- و نه همچون وسیله‌ای برای رساندن مضمون- بررسی می‌شود؛ زیرا صورت‌گرایان معتقدند که محتوا از چیزی جز کیفیت ساختار جملات و چیدمان واژگان زاده نمی‌شود. در ا...
[ 3 ] - کارکردهای بلاغی «حذف» و اثر آن در ترجمه قرآن‌کریم
آشنایی با صنعت حذف و چرایی آن، به دلیل فراوانی نمونه‌های آن در قرآن‌کریم در فهم آیات اهمیتی ویژه دارد؛ زیرا دریافت مقصود بدون توجه به محذوف و تقدیر آن امکان‌پذیر نیست. در این اسلوب با حذف بخشی از آیه، پیکره آن فشرده‌گشته و پاره‌ای از مقصود به دلیل انگیزه‌های بلاغی گوناگون، نهان می‌گردد؛ از این‌رو، در ترجمه آیات توجه به محذوف، امری ضروری است. حذف‌های قرآنی، جایگاهی چون ذکر و بسی بالاتر از آن را ...
[ 4 ] - لایه های معنایی «شفاعت» در قرآن
یکی از مهم‌ترین مفاهیم قرآنی، واژۀ «شفاعت» است که نظر و تدبّر هر اندیشمند قرآنی را به خود جلب میکند. تمام تلاش‌های لغویان، مفسرین، متکلمین و علما، تبیین کننده برخی از لایه‌های معنایی آن است. در حالی‌که تمام مؤلفه‌ها و لایه‌های معنایی آن با رویکرد معناشناسانه بررسی نشده است. این واژه در قرآن کریم، با تشکیل شبکه گسترده معنایی در ارتباط با واژه‌های کلیدی دیگر مثل نصرت، ولایت و... معنا می‌شود که بس...
[ 5 ] - تحلیل علمی و معناشناختی ویژگیهای کوهها در قرآن کریم
چکیده قرآن کریم، کتاب هدایت و انسانسازی، وآکنده از اعجازهای علمی و شگفتیهایپایانناپذیر است. خداوند متعال درهفتاد آیهاز این کتاب آسمانی، دربارۀ آفرینشواهمیتکوههاسخنگفتهو رازخلقتو اسراروجودی آنهارا باالفاظی گوناگونبیانکردهاست.ازمیان اینرازها و نیز حکمتآفرینش کوهها،بیشتربراستقرارو آرامشیکه بهبرکت وجودکوههانصیبساکنانزمینشده،تأکیدشده ووجود کوهها، مانعازرویدادنحرکتهایناموزونو نیز اضطرا...
[ 6 ] - میدان های معنی شناختی واژگان نهج البلاغه
نهج البلاغه چون قرآن دریای بی کرانی است که هرکس به سهم خود می تواند با توجه به استعدادی که دارد از آن برداشت کند. زمینه های صرف و نحو و بلاغت و زبان شناسی و همچنین علوم اعتقادی چون کلام و فلسفه و عرفان در این کتاب بشری بسیار بی همتاست. در این میان زبان شناسی از علومی است که به کمک آن می توان درهای غلتانی را صید کرد که نتایج شگفت آوری در معنی کلام امام علی (ع) آشکار می کند. یکی از شاخه های زبا...
[ 7 ] - دیدگاه قرآن پژوهان درباره اشتراک لفظی و معنوی در قرآن و واژگان وجوه و نظایر
زبان شناسان در موضوع چندمعنایی و اشتراک، سخن فراوان گفته اند. قرآن پژوهان اهل سنت چندمعنایی را همان اشتراک لفظی دانسته و آن را در شاخه های مختلف علوم عربی و اسلامی نظیر علم لغت و منطق و اصول و علوم قرآنی و در واژگان وجوه و نظایر، بررسی کرده اند. متأخرین آنان در بررسی و تحقیق، به فهم روابط متداخل واژگان قرآنی و برخوردهای آنها با هم اهمیت داده و به دلالت عام در وجوه مختلفه واژه ها پی برده اند. ا...
[ 8 ] - نظرگاه ملاصدرا در به کارگیری اسلوب اشتراک معنوی در تفسیر واژگان کلیدی قرآن کریم
یکی از مباحث جدید در علوم قرآنی،زبان‌شناسی تخصصی قرآن است که امروزه شاخه‌ای مهم از اسلوب‌های فهم قرآن شمرده می‌شود.یکی از شعبه‌های زبان‌شناسی نیز معنی‌شناسی است که در آن به بررسی واژگان کلیدی قرآن می‌پردازند،منظور از واژگان کلیدی آن دسته از مفرداتی هستند که اگر با روشی میدانی ارزیابی معنایی شوند می‌توانند در تفسیر آیه و وجوه معنایی آن نقش بالایی داشته باشند.در این مقاله با توجه به شاخهء معناش...
[ 9 ] - بسط استعاری مفاهیم ذهنی مرتبط با «روز قیامت» در قرآن کریم از منظر معناشناسی شناختی (براساس طرح‌واره‌های تصویری حجمی)
معناشناختی شاخه‌ای از دانش زبان‌شناسی شناختی است که سعی در ایجاد برقراری ارتباط میان واژه‌ها و مفاهیم ذهنی از طریق الگوگیری از افعال فیزیکی و اندام‌های جسمی انسان دارد. ازجمله شیوه‌هایی که معناشناسی شناختی بدان تکیه کرده است،بسطاستعاری معنای مرکزی واژگان و ارائه طرح‌واره تصویری در جهت درک مفهوم انتزاعی نهفته در حوزه معنایی واژه در بافت زبانی‌گفتاری است. قرآن کریم، این معجزه ادبی‌فرهنگی، که با...
[ 10 ] - نقد و بررسی کتاب البلاغة و التحلیل
کتاب البلاغة و التحلیل از انطوان مسعود البستانی از ده‌ها کتاب درسی علم بلاغت در دانشگاه‌های کشورهای عربی و ازجمله ایران است که اخیراً در برخی مقاطع، به‌ویژه مقطع کارشناسی و حتی در گروه‌هایی که در زمینة علم بلاغت تخصصی ندارند، به‌منظور تدریس در مقطع کارشناسی ارشد انتخاب شده است. بدیهی است این اثر مانند بسیاری از تألیفات درسی نقاط ضعف و قوتی دارد که هنگام تدریسِ آن در دورۀ کارشناسی و ارشد...
نویسندگان همکار