علی دهقان
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد تبریز- ایران
[ 1 ] - تحلیل کارکرد رنگ در شعر حافظ
هنرمندان از دیرباز با تأثیرات رنگها آشنا بودهاند و معماری و رنگ‌آمیزی کاشیهای ایرانی این پیوند را تثبیت کرده است. اما در دوران معاصر کشفیات و دریافت‌های علمی نوع برداشت و سمبلهای نهادینه شده را دچار تزلزل کرده و روانشناسی معاصر درک تازهای از رنگها را ارائه میکند. این تفاوت‌ها گسترده و زیاد نیست، چرا که حس دریافت ذاتی و فطری انسان‌ها نمی‌تواند به راحتی دچار تحول شود. این فرایند را در سرو...
[ 2 ] - خرابات از حقیقت تا مجاز
خرابات در ادبیات فارسی هم به معنی حقیقی و منفی، به میکده و محل فسق و فجور و هم به معنی مجازی و مثبت، به جایگاه پاکبازی و فناگاه عاشقان و عارفان دلالت میکند. شاعران زبان فارسی در قلمرو این واژه مضامینی بکر آفریدهاند. گرد آمدن معانی متناقض در این واژه و در عین حال بسامد بالای کاربرد و تبدیل آن به اصطلاح کلیدی و مهم در متون ادبی و عرفانی، سبب شده جایگاه درخور توجهی پیدا کند. بدین منظور، در این...
[ 3 ] - عوامل مؤثر بر بهره وری در گلستان سعدی و جایگاه آن در مدیریت
دستیابی به نتیجهای بهتر در استفاده حجم کار، فکر، زمان، طبیعت، داراییها و سرمایه را بهرهوری مینامند. مدیریت بهرهوری یک تجربة انسانی است که برخی از آن در میراث ادبی نگهداری میشود. گلستان سعدی در مقام اثر ادبی برتر، حاوی برخی شیوهها و مؤلفههای بهرهوری میباشد و هدف این مقاله نیز بررسی عوامل بهرهوری در گلستان سعدی و کاربرد آن در دانش مدیریت است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از بعد روش...
[ 4 ] - قاعده کاهی و غرابت قاموسی در غزلیات بیدل دهلوی
در سبک شناسی آثار ادبی، توجه به ساختار شعر و مسایل زبانی،خواننده را به نتیجه ای مطلوب در شناخت، فهم و تفسیرِ محتوا و اندیشۀ سخنوری، رهنمون می شود.یکی از مسایل نوین زبان شناسی در حوزۀ نقد متون ادبی ،واکاوی انحراف از نُرم و عدول از هنجارهای زبانی در دو حوزۀ «واژه افزایی» و «تغییر طبقۀ نقشی» است که در کلام هنرمندان صاحب سبک و نوآور، بسامد چشمگیری دارد.بیدل از آن دسته شاعرانی است که با تأکید بر ابه...
[ 5 ] - تعارض محتوایی در رویکرد عرفانی منطق‌الطیر عطّار با رسالةالطیر ابن سینا
یکی از مقاطع تقابل عقل و عرفان، رویکرد شریعت‌گرای برخی علما و عرفا با رویکرد خردگرای برخی حکما و فلاسفه در قرون پنجم تا هفتم است. این تقابل به‌صورت تعارضهای علمی و عقیدتی نامحسوس و عمیقاً اثرگذار، در زیر پوست خشن تاریخ آن قرن‌ها در جریان بود و برخی از فلاسفه و عرفا نمایندة دو جبهة آن تلقی می‌شدند. هدف این تحقیق، واکاوی تشابهات و تباینهای دو جریان فکری متقابل سینوی و عطاری است که نمایندگان دو ر...
[ 6 ] - شادی‌گرایی و جنبه‌های تعلیمی آن در غزلیات شمس
شادی یک پدیدة درونی و روحی است که در زندگی فردی و اجتماعی بشر حضور و نقش فعّالی دارد. از این رو در دین و عرفان اسلامی جایگاهی والا یافته است. ابعاد تعلیمی شادی در عرفان از مهم‌ترین نقشهای آن به شمار میآید. غزلیات جلالالدّین محمد مولوی بلخی - موسوم به غزلیات شمس تبریزی- به اعتبار میزان کاربرد مضمون شادی، برای تحقیق در این مورد اهمیت و ظرفیت زیادی دارد و هدف این مقاله آن بوده که پس از تعریف شادی،...
[ 7 ] - معرفی و بازشناسی نسخه‌های خطی و سبک شاهنامة حیرتی تونی با نام کتیب معجزات
شاهنامة حیرتی تونی با عنوان کتیب معجزات از حماسه‌های کمیاب ادب فارسی است. این حماسة دینی در سال ۹۵۳ هجری، در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف، به نام شاه طهماسب اول سروده شد. این منظومه در بیش از بیست هزار بیت، دربردارندة جنگ‌های پیامبر و بزرگان شیعه است. این اثر افزون‌بر اهمیت ادبی و مذهبی و تاریخی، برای شناخت بیشتر مذهب و ادبیات دورة صفویه بسیار سودمند است؛ همچنین واقعیت‌های مهمی از آغاز اسلام ارا...
[ 8 ] - مقایسه ساختاری داستان های همای و همایون خواجوی و سلامان و ابسال جامی براساس نظریه ولادیمیر پراپ
تحلیل ساختاری پراپ روش عملی و دقیقی است که میتوان آن را بر روی قصّه های ادب فارسی، به خصوص منظومههای غنایی و حکایات عرفانی و تعلیمی نیز اعمال کرد. هدف از این تحقیق آن است که همای و همایون خواجوی کرمانی و سلامان و ابسال جامی طبق الگوی پیشنهادی پراپ و براساس نقد ساختار گرایانه وی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور ابتدا مقدمهای دربارة تعریف و تبیین ریختشناسی، روایتشناسی، روش م...
[ 9 ] - بررسی تطبیقی جایگاه انسان در عرفان اسلامی و اگزیستانسیالیسم (بر مبنای مثنوی حدیقۀ سنایی و رمان تهوّع سارتر )
عرفان اسلامی به عنوان نمودِ دینی معرفت باطنی (Esotericism)، ساحتِ حیات مادّی، جایگاه انسان در هستی و درنهایت، حیات آنجهانی او را موردتوجّه قرار داده است. وجودمداری یا اگزیستانسیالیسم (Existentialism) نیز با این دو ویژگی که وجود را بر ماهیّت مقدّم میداند و دیگر آنکه موضوعِ اندیشه را انسان میداند و نه موضوعات فلسفیِ صرف، تحقّق امکانهای موجودِ انسانی را موردتوجّه قرار داده است و از همین رو بیشتر شاخصهها...
[ 10 ] - بررسی نماد «پری» در خسرو و شیرین نظامی بر اساس نقد کهن‌الگویی
طبق نظر یونگ کهن‌الگوها در ناخودآگاه جمعی از طریق نمادها ظهور می‌یابند. هر کهن‌الگو می‌تواند در جامه نمادهای مختلف ظاهر گردد. با بررسی افسانه‌ها و قصه‌های پریان میتوان بین خودآگاه و ناخودآگاه که آبشخور اسطوره‌هاست ارتباط برقرار کرد. پریان نیروهای فرا طبیعی روح انسان را نمادین می‌کنند. پایداری مضامین پری در ذهن بشری نشان از قدرت عظیم و شگرف آن‌هاست که توانسته‌اند از ماقبل تاریخ به عصر جدید، سف...
[ 11 ] - شادی‌گرایی و جنبه‌های تعلیمی آن در غزلیات شمس
شادی یک پدیدة درونی و روحی است که در زندگی فردی و اجتماعی بشر حضور و نقش فعّالی دارد. از این رو در دین و عرفان اسلامی جایگاهی والا یافته است. ابعاد تعلیمی شادی در عرفان از مهم‌ترین نقشهای آن به شمار میآید. غزلیات جلالالدّین محمد مولوی بلخی - موسوم به غزلیات شمس تبریزی- به اعتبار میزان کاربرد مضمون شادی، برای تحقیق در این مورد اهمیت و ظرفیت زیادی دارد و هدف این مقاله آن بوده که پس از تعریف شادی،...
[ 12 ] - بررسی نماد «پری» در خسرو و شیرین نظامی بر اساس نقد کهن‌الگویی
طبق نظر یونگ کهن‌الگوها در ناخودآگاه جمعی از طریق نمادها ظهور می‌یابند. هر کهن‌الگو می‌تواند در جامه نمادهای مختلف ظاهر گردد. با بررسی افسانه‌ها و قصه‌های پریان میتوان بین خودآگاه و ناخودآگاه که آبشخور اسطوره‌هاست ارتباط برقرار کرد. پریان نیروهای فرا طبیعی روح انسان را نمادین می‌کنند. پایداری مضامین پری در ذهن بشری نشان از قدرت عظیم و شگرف آن‌هاست که توانسته‌اند از ماقبل تاریخ به عصر جدید، سف...
[ 13 ] - نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زن ستیزی با خوانشی فمنیستی در سه نمایش نامه بهرام بیضایی
مردسالاری از مفاهیم کلیدی گرایشهای فمنیستی بهشمار میآید. فمینیستها معتقدند که درجامعة مردسالار، مردها قدرت و حاکمیتی برتر نسبت به زن‌ها دارند. آنها علت فرودستی زنان را در جامعه مردسالار، دسترسی بیشتر مردان به مزایای ساختارهای قدرت، تقسیم نابرابر امتیازات اجتماعی و روابط نادرست مرد و زن میدانند. مسألة مردسالاری در متون ادبی بازتاب چشمگیری دارد. آثار زیادی به ویژه در حوزة نمایشنامهنویسی ...
[ 14 ] - شیوه‌های تربیت بر پایۀ اصول عرفانی در حدیقة الحقیقه سنایی
تعلیم کوششی برای آشنا ساختن نسل جوان با دستاوردهای نسل‌های گذشته و تربیت به معنی پرورش نفس انسان برای درک فضایل است. موضوع ادبیات تعلیمی، مسائل تربیتی است. متون عرفانی را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن جنبه‌های تربیتی آن بررسی کرد؛ چون پرورش فضایل اخلاقی، ارزش‌های فلسفی و دینی، کمال، زیبایی و معرفت را در اولویت قرار می‌دهد. اما تعلیم و تربیت عرفانی به موضوعات فراتر از مسائل سطحی اخلاقی می‌پردازد؛ ز...
نویسندگان همکار