عباس محمدیان
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری، تهران، ایران
[ 1 ] - بررسی کهن الگویی زمان در شعر حافظ
هدف از پژوهش حاضر دریافت ابعاد و شیوه‌‌های ظهور مقولۀ زمان از دیدگاه کهن‌الگویی در دیوان حافظ است. زمان، مفهومی گسترده، عمیق و تا حدود بسیار زیادی ناشناخته و کهن است که از آغاز آفرینش، ذهن بشر را به خود مشغول کرده و در فرهنگ ایران و جهان سابقه‌ای بسیار طولانی دارد؛ به گونه‌ای که گاه در برخی باورهای کهن، زمان را یکی از خدایان یا حتی خدای خدایان می‌دانسته‌اند. ازل، ابد، نامیرایی، جاودانگی، عهد ا...
[ 2 ] - فرضیّه تعلّق «نوفل» در لیلی و مجنون به گروه عیّاران و فتیان
هدف از پژوهش حاضر شناخت و تحلیل شخصیت نوفل و طبقۀ اجتماعی او در لیلی و مجنون و بررسی نقش این شخصیت‌گذاری در جریان رویدادها بوده است. این پژوهش به روش کتابخانهای و در دو بخش انجام یافته است: در بخش آغازین، به جریان مستقلّ ادب عیّاری و مرام جوانمردی از دوران پیش از اسلام تا کنون و نخستین نمودهای مکتوب این جریان در آثاری چون سمک عیّار ، داراب‌نامه، حمزه‌نامه، ابومسلمنامه، امیرارسلان و... توجّ...
[ 3 ] - تحلیل صورت‌های خیالیِ «خون نامه خاک» اثر«نصرالله مردانی» طبق نظریّة «ژیلبر دوران»
تخیّل، در تمام نمودهای مذهبی، اسطوره‌ای و ادبی، دارای این قدرت متافیزیکی است که آثاری علیه زوال، مرگ و سرنوشت خلق کند. به اعتقاد «ژیلبر دوران» شورش علیه مرگ از یک طرف، و کنترلِ آن از طرف دیگر، مانند پشت و روی یک سکّه‌اند. او اعتقاد دارد که در پشت این تصویرهای ذهنی، موضوعِ زمان نهفته است. بر اساس این موضوع، وی تخیّلات را به دو منظومۀ روزانه و شبانه تقسیم کرده است. بی‌شک، شاعر بهترین کسی است که می‌توا...
[ 4 ] - بررسی عنوان کتاب‌های ادبیّات دفاع مقدّس، تا سال 1381 با استفاده از روش تحلیل محتوا
بررسی آثار مربوط به حوزۀ دفاع مقدّس، نیازمند بررسی تخصّصی و علمی از دیدگاههای مختلف است. آثار ادبی این حوزه، اهمّیّت ویژه‌ای در میان تمام آثار دارند. از طرفی، بخش مهم و درواقع سرشناسۀ کتاب، عنوان آن است. این پژوهش سعی دارد عنوان‌های انتخاب شده برای کتاب‌های ادبیّات دفاع مقدّس را مورد تحلیل قرار دهد. بسامد واژگان این عنوان‌ها از دیدگاه تحلیل محتوا بررسی شده و با جدول و نمودار جلوه‌ای بصری یافته...
[ 5 ] - جلوه های ادبیّات پایداری در اشعار حمید سبزواری
حمید سبزواری یکی از شعرای برجسته و مشهوری است که شعرش بیانگر مشقّت و رنج‌های دوران انقلاب اسلامی و نشاندهندۀ آلام درونی و دردهای دوران دفاع مقدّس است که ملّت ایران، آن مرارتها را به جان و دل خریده و بار سنگین اینگونه مصائب را بر دوش کشیدهاند. در حقیقت، حمید سبزواری شاعری ملّی و انقلابی است که مردم را در برابر ظلم و ستم میشوراند و آنان را تشویق به مبارزه و استقامت میکند و از کسانی که از کنار ...
[ 6 ] - جلوه‌های غیرت درمتون عرفانی ادب فارسی (تا قرن هشتم)
غیرت از اصطلاحات مهم عرفانی است که ملازم مفاهیمی چون محبّت و عشق بوده و عبارت از کراهت مشارکت غیر در حقّ محبوب و محب و محبّت است. این پژوهش پس از بیان دیدگاه قرآن و روایات، به واکاوی ریشه ها و بررسی سخنان عارفان در خصوص مفهوم غیرت و جنبه های مختلف آن در آثار برجسته عرفانی پرداخته است. هدف این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، زمینه‌سازی برای فهم و درک درست‌تر مفهوم غیرت در متون صوفیه و با...
[ 7 ] - نقد کهن‌الگوی مادرمثالی در گرشاسب‌نامه
مادرمثالی، از قدیمی‌ترین کهن‌الگوهای جهان و مفهومی بسیار گسترده است که از نخستین دوره‌های حیات بشر تا به امروز در ذهن و روح آدمی حضوری پررنگ داشته و منجر به خلق اسطوره‌های مشابهی در همۀ فرهنگ‌ها و سرزمین‌ها شده است. طبعاً نیاکان ایرانی ما، به عنوان جزیی از یک کُلّ گسترده، ناخودآگاه با کهن‌الگوها در ارتباط بوده‌اند. بررسی و آشکار کردن مادرمثالی در اثرِ کهنِ گرشاسب‌نامه، ما را در شناخت بیشتر دنیای گذش...
[ 8 ] - کارکرد لایة ایدئولوژیک در برجسته سازی سبکی غزل اجتماعی معاصر
هر اثر ادبی بسته به نوع گفتمان خود، بیانگر جهان‌بینی، عقاید، باورها و انگاره‌های ذهنی پدیدآورندة خویش است. یکی از روش‌های دست‌یابی به ایدئولوژی حاکم بر ذهن و زبان پدیدآورندگان آثار، بررسی متون بر اساس الگوهای مطرح شده در دیدگاههای انتقادی است. سبک‌شناسی ایدئولوژی به عنوان روشی کارآمد در پژوهش‌های سبک‌شناختی، پژوهشگر را در واکاوی ایدئولوژی آفرینندة متن یاری می‌رساند. هدف مقالة حاضر که به شیوة...
[ 9 ] - سیمای اخلاقی و رفتاری شهید حسن باقری در آیینۀ «هفت‌بند التهاب» مشفق کاشانی
معرفی شهدا به‌عنوان الگوهای عینی و تأثیرگذار با ابزار هنر و ادبیات و با نگاه شاعرانه، اما به دور از اغراق برای رشد و ارتقای فکر و فرهنگ جامعه، تحسین‌برانگیز و بلکه تأثیرگذارتر خواهد بود تا همۀ افراد، بهخصوص نوجوانان و جوانان، آگاهانه آنان را به‌عنوان الگویی دینی، حماسی و ملی سرمشق زندگی خویش قرار دهند و از اقبال به نمادهای غیربومی یا ضدفرهنگی بپرهیزند. در پژوهش حاضر بر آنیم تا با روش تحل...
[ 10 ] - ضرورت تصحیح دوبارة دیوان حکیم حاج ملّا هادی سبزواری
حکیم حاج ملّا هادی سبزواری متخلّص به «اسرار»، فیلسوف بنام قرن 13 در سال 1212 هجری در سبزوار چشم به جهان گشود. او ازجمله حکیمانی است که در عصر خود مراتبی را در حکمت نظری و عملی کسب کرد. در شهود و عرفان به مرحله‌ای عالی دست یافت و در عالم عرفان و معرفت خوش درخشید. آثار فراوانی در فلسفه و حکمت تألیف و تصنیف کرده است و نیز دیوان شعری از خود به جای گذاشت که دربردارندة نکته‌های ظریف و زیبای عرفانی، فل...
[ 11 ] - تحلیل رستاخیز ساختاری واژه‌ها برپایة سبک‌شناسی لایه‌ای در لایة نحوی غزل معاصر ایران
در غزل امروز، به منظور آشنایی‌زدایی و ایجاد ظرفیت‌های زبانی، شگردهای مختلفی در قالب هنجارگریزی به کار گرفته می‌شود. این شگردها علاوه بر این که موجب ارتقای وجوه ادبی کلام می‌شود، به ویژگی سبکی اینگونه بدل شده‌است. هدف مقالة حاضر آن است که بر اساس سبک‌شناسی لایه‌ای، هنجارگریزیهای لایة نحوی غزل معاصر را بررسی و معرّفی کند. پرسش بنیادی مقاله این است که هنجارگریزیهای حوزة نحو، بیشتر در چه قس...
[ 12 ] - بازشناخت تطبیقی پدیدارشناسی دینی و هرمنوتیک میرچا الیاده در عرفانیّات تمهیدات عین‌القضات همدانی
میرچا الیاده، در جایگاه پدیدارشناس و اسطوره‌پژوه دینی، با تأکید بر تأویل دینی - تاریخی، هرمنوتیک را بهترین شیوه برای کشف معانی و تأویل پیام‌های پنهان اساطیر، نمادها و آیین‌ها می‌داند. یکی از وجوه بررسی‌شدۀ او در پیوند با آیین شمن‌ها، جنبۀ عرفانی آن است. در این پژوهش تلاش شده است باتوجّه به دیدگاههای تکثّرگرایانۀ میرچا الیاده در اسطوره‌شناسی، پدیدارشناسی دینی، مطالعۀ دینی مبتنی بر هرمنوتیک، باور...
[ 13 ] - تحلیل تحول و تبدل صفت عارفانۀ حیا بر اساس مراتب سه‌گانۀ سِیروسلوک
در این پژوهش، صفت عارفانۀ حیا در برخی از مهم‌ترین آثار برجستۀ عرفانی تا قرن نهم هجری تحلیل می‌شود. بنیان این پژوهش بر اساس تحلیل حیا از منظر مراتب سِیروسلوک عرفانی است. این بررسی که با روشی توصیفی - تحلیلی نوشته شده است، نشان می‌دهد که صفت حیا در سخن برخی از عارفان، در هریک از مراتب سه‌گانۀ سلوک، رویکرد متفاوتی داشته و دچار تحول و تبدل محتوایی شده است. چنان‌که در مرتبۀ نخست سلوک که مقام فرق است،...
نویسندگان همکار