عبدالله واثق عباسی
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
[ 1 ] - تحلیل نمایه و تطبیق آن با براعت استهلال در "خسرو و شیرین" و "لیلی و مجنون" نظامی
اصطلاح نمایه را نخستین بار رولان بارت فرانسوی در نیمۀ دوم سدۀ بیستم میلادی وارد حوزۀ روایتشناسی کرد. از نگاه بارت ساختارگرا، نمایه یکی از انواع کارکردها در متن روایی است. این گونه، هرچند از نظر کنشی ضعیف است، برای تقویت فضا و رنگ و روانشناسی شخصیتها، واحد بسیار ضروری و تکمیلی روایت است. نمایه با اینکه از دل ادبیات داستانی مدرن غرب باز نموده شده، در ادبیات کلاسیک فارسی نیز وجود داشته است. نما...
[ 2 ] - نقـد و بـررسی تشبیـه در قصـاید سیف فرغـانی
تشبیه به عنوان عنصر اصلی خیال، نقش بسزایی در خلق انواع تصاویر شاعرانه ایفا می‌کند. سیف فرغانی نیز شاعری تصویـر‌گراست که به مدد این عنصر، در عرصه‌ی تصویر‌آفرینی‌های بکر و خیال‌انگیز، گام بر‌می‌دارد. در این پژوهش تشبیهات قصاید سیف فرغانی از جنبه‌های مختلف، چون انواع تشبیه، مواد تشبیه، تشبیهات نوین، ابزار تشبیه و ایستایی و پویایی آنها مورد بررسی قرار گرفته و در پایان تحلیل آماری نیز از آنها ارائ...
[ 3 ] - استعاره های نو و چند لایه در شعر خاقانی
استعاره از مهمترین ابزار انتقال زبان از کاربرد حقیقی به کاربرد مجازی و ادبی آن است و بیش از عناصر دیگر شعر در نوآوری و ایجاد سبک شخصی نقش دارد. خاقانی از نظر آفرینش استعارات بدیع و تازه در شمار خلّاق‌ترین شعرای فارسی‌گوی قرار دارد. وی که از همه خلاقیت هنری و دانسته‌های خود در جهت ایجاد شیوه‌ای تازه و دیریاب ساختن شعر استفاده کرده، از استعاره‌های تازه و دیریاب در این راستا بهره زیادی برده است. بر...
[ 4 ] - مؤلفه های جامعه شناختیِ داستانِ بهرام ِگور و شَنگُلِ هند در شاهنامة فردوسی (بر اساس الگوی گفتمان شناسی انتقادی ون لیوون)
پژوهش حاضر جهتِ شناختِ بهتر و عمیق تر شاهنامة فردوسی از الگویِ گفتمان شناسی انتقادی ون لیوون(2008) برای بررسی مؤلفه های گفتمان مدار مبتنی بر پوشیدگی و صراحت استفاده نموده و به بررسی و تحلیلِ کمی و کیفیِ بُرشی از متن داستانِ پادشاهی بهرامِ گور در ارتباط با روابطِ ایران در زمان ساسانیان با شَنگُلِ هند و سرزمینِ هند پرداخته است. شیوة پژوهش تحلیلی-توصیفی است و با استناد به آثار کتابخانه ای انجام گرفته است. در ا...
[ 5 ] - بررسی تطبیقی قبض و بسط عرفانی در متون آموزشی صوفیه تا قرن هشتم هجری
قبض و بسط عرفانی، منشأ قرآنی دارد و تا قرن هشتم هجری قمری در متون آموزشی صوفیه محل بحث بوده است. غالب مؤلفان این منابع معتقدند که قبض و بسط از جانب حق بر قلب سالک وارد می‌شود و از جملۀ احوال به شمار می‌رود. در این پژوهش، سعی شده است تا ضمن نشان دادن سیر تحوّل تاریخی قبض و بسط در متون آموزشی صوفیه به بررسی موارد تشابه، اختلاف و مسئلة تأثیر و تأثر و طرح دیدگاه‌های ممتاز و شاخص راجع به قبض و بسط ب...
[ 6 ] - دگردیسی اسطورة آفرینشِ مهری در عرفانِ ایرانی- اسلامی (با تکیه بر اشعارِ مولوی)
یکی از اصلی‌ترین جایگاه‌های بازتولید اسطوره‌ها، نحله‌های فرهنگی ـ اعتقادی در بسترِ دین و فرهنگِ جدید است. در این گرایش‌های فرهنگی نو، بازتولیدِ اسطوره گاه آگاهانه است و گاه ناآگاهانه؛ گاه به صورت مستقیم و با همان شکل است و گاه با جرح و تعدیل و به شکل‌های مختلف که معمولاً برای ادامة حیاتِ خود به لایه‌های ژرف‌ترِ فرهنگِ جدید پناه می‌برد. این پژوهش با روشِ تطبیقی ـ تحلیلی بر آن است تا چگونگی دگردیسی و باز...
[ 7 ] - طوس زرّینه کفش
سپهسالار زرّینه کفش، طوس نوذر، ازشاهزادگان رنجدیدۀ کهننامۀ باستان است که عمری کمر به خدمت شاهان بلندآوازۀ کیانی چون کیکاووس و کیخسرو میبندد. او که از خاندان بزرگ نوذری و از جاودانان دین زردشتی است، در روز رستاخیز به یاری سوشیانس برمیخیزد و آغازگر جنگ آخرالزّمان است. از میان یکصدوپنجاه پهلوان و شاه و شخصیّت گوناگونِ نیمۀ نخست شاهنامه، اگرچه طوس از پهلوانان جریانساز و اصلی و در مرکز نهاد شا...
[ 8 ] - نقد و تحلیل تشبیه در نفثةالمصدور
شهاب‌الدین محمد زیدری نسوی، صاحب کتاب نفثةالمصدور، به عنوان یکی از نویسندگان بزرگ و صاحب سبک نثر فنی و مصنوع، از آرایه‌های بدیعی و بیانی برای آرایش کلام خود بهرة زیادی برده است. وی بهویژه به تشبیه به عنوان عنصر اساسی خیال‌انگیزی، رویکردی خاص برای ارائة مضامین و اندیشه‌ها و گاه انتقال عواطف و احساسات مورد نظرش داشته است. این پژوهش، این شگرد بیانی را در کتاب نفثةالمصدور، به ویژه از دیدگاه بل...
[ 9 ] - بررسی و تحلیل تشخیص در نفثه‌المصدور
یکی از مهمترین شیوه‌های آفرینش خیال آن استکه سخنور برای عناصر،اشیا و مفاهیم انتزاعی شخصیتیانسانی تصورکند؛ این روش در اصطلاح ادب تشخیص نامیده می‌شود.در این پژوهش این شگرد خیال‌انگیزدر کتاب «نفثه‌المصدور»اثرشهاب الدین محمد خُرندزی زیدری نسوی بر اساس روش توصیفی، تحلیلیبررسی شده است. بایدگفت زید...
[ 10 ] - کنایه و قطب مجازی زبان در تاریخ بیهقی
رومن یاکوبسن (1982-1896) زبان‌شناس و نظریه‌پرداز روسی با پذیرفتن دیدگاه سوسور (1913-1857) درخصوص دو محور جانشینی و هم‌نشینی، زبان را به دو قطب استعاری و مجازی تقسیم کرده و بر این باور است که قطب استعاری مخصوص شعر و بر مبنای رابطۀ شباهت در محور جانشینی است و قطب مجازی مخصوص نثر و بر پایۀ رابطۀ مجاورت در محور هم‌نشینی شکل می‌گیرد. بر اساس این دیدگاه در تاریخ بیهقی که غلبۀ زبان با قطب مجازی است، د...
[ 11 ] - بررسی و تحلیل تشبیه در دیوان بدر چاچی
بدرالدین چاچی یکی از شاعران مشهور قرن هشتم هجری است که از محبوبیّت زیادی در هند برخوردار است. ویژگی اصلی شعر بدر، کاربرد زیاد صور خیال بهویژه تشبیه و استعاره است. در این تحقیق براساس روش توصیفی-تحلیلی، تشبیه که عنصری اساسی برای بیان مضامین مدنظر شاعر بوده، بررسی شده است. توجه و تمایل زیاد شاعر به تشبیه سبب شده است تا در کلّ دیوانش (شامل 2836 بیت)، 1378 بار از تشبیه استفاده کند. برخی از ش...
[ 12 ] - معرفی نسخه‌‌خطی منظومة «گُل افشان» اثر کاهی کابلی
از آغاز قرن دهم هجری با توجه به تغییر مراکز ادبی و تأثیر حاکمیت سیاسی بر ادبیات فارسی، در کنار معما‌‌سازی و ماده‌‌تاریخ، جواب‌‌گویی و تقلید از منظومه‌‌های فاخر فارسی چون «مخزن‌‌الأسرار»، «حدیقه‌‌الحقیقه»، «بوستان» و «مثنوی معنوی» در کارنامة شاعران ایرانی-هندی فراوان به‌‌چشم‌‌می‌‌خورد. مثنوی «گُل‌‌افشان» اثر «کاهی کابلی» از شاعران سرآمد دَربار همایون و اکبرشاه گورکانی در قرن دهم، یکی از ارزشمندت...
[ 13 ] - نقش تشبیه در خوشه خوشه کردن حکایتهای تمثیلی دفتر سوم مثنوی معنوی
«تشبیه» در پدیدآمدن حکایت‌ها در دفتر سوم مثنوی معنوی نقش بسزایی دارد و باعث پدیدآمدن نوع خاصی از حکایتهای تمثیلی گردیده است که در این مقاله از آنها با عنوان «حکایتهای تمثیلی خوشه‌ای و بی‌خوشه» یاد شده است. این حکایت‌ها بهعنوان مشبه‌به یک تشبیه مرکب یا گسترده هستند که نقطه‌ی شروعش در بیتی یا ابیاتی نهاده شده است. در نوع تمثیلی خوشه‌ای، هر حکایت چند هسته‌ی روایی و حکایت وابسته به عنوان خوشه ...
نویسندگان همکار