محمدرضا نصراصفهانی
دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
[ 1 ] - زبان و فرهنگ عامیانه در اشعار حمید مصدق
شعر فارسی در سیر تاریخی خویش از عوامل بسیاری تأثیر پذیرفت که از جمله آنها عناصر زبان عامیانه است، البته تأثیر این عناصر در همه ادوار ادب فارسی به یک اندازه نیست. زبان عامیانه به عنوان گونهای زبان زیرِمعیار دربردارنده عناصر گوناگونی است که به مقدار قابلتوجهی در شعر شاعران معاصر نمود یافته است. حمید مصدق از جمله شاعران نوگرای معاصر، به پیروی از نیما، به مقدار قابلتوجهی، از عناصر زبان عامیانه در...
[ 2 ] - سبک‌شناسی داستانهای کوتاه ابوالقاسم پاینده (با تکیه بر کتاب‌های دفاع از ملانصرالدین، مرده‌کشان جوزان و ظلمات عدالت)
سبک خاصی که پاینده در آثار ادبی خود، بویژه داستانهای کوتاهش به کار برده، از حیث زبانی و ادبی قابل توجه است. کاربرد زبان آرکائیک، واژگان عربی، اصطلاحات عامیانه و محلّی، در چارچوب تشبیه، کنایه و اطناب، ساختار تازهای به داستانهای او عرضه کرده است. محوریت غالب فکری بر این زبان داستانی، اجتماع و دردهای مردم فرودست را نشان میدهد. در این مقاله کوشیدهایم، تا به بازنمایی سبکی داستانهای کوتاه پاینده...
[ 3 ] - نقد و بررسی دیدگاه های جمال زاده درباره زنان ایرانی
محمد علی جمالزاده، نخستین نویسنده ایرانی است که به نوشتن داستان کوتاه به شیوه اروپایی پرداخت. اولین مجموعه او یکی بود یکی نبود را سرآغاز ادبیات واقع گرایی ایران دانسته اند. مهمترین مضامین مطرح شده در داستانهای جمالزاده، مضامین اجتماعی و سیاسی است. یکی از این موضوعها، مسأله زنان است. از آنجا که جمالزاده در دوره کودکی محیط و فرهنگ ایران عصر مشروطه را از نزدیک دیده و با خاطره آن از ایران خارج شده ...
[ 4 ] - رودکی و عمرخیام
بررسی و مطالعه نظام‌مند ویژگیهای فکری نویسنده، شاعر و هنرمند، از جمله راههای دقیق و علمی است که ما را به دنیای آنها نزدیک می‌کند. نوشتار حاضر، عهده‌دار بررسی و تحلیل مقایسه‌ای ابعاد فکری آدم الشعرای شعر پارسی، ابوعبدالله رودکی، با عمربن ابراهیم خیامی نیشابوری، معروف به حکیم عمر خیام در رباعیهای منسوب بدوست. شاید در نظر نخست چنین تصور شود که نتوان، میان اندیشه های این دو بزرگ همترازی و تناسبی ...
[ 5 ] - نمود جدال خدایان سه گانه آریایی در حماسه برزونامه
ژرژ دومزیل ، اسطوره شناس و مورخ فرانسوی ، تمامی ایزدان اقوام هند و اروپایی را بر اساس کنش و کارکردشان ، درزیر مجموعه سه کنش بنیادین فرمانروای ، جنگاوری و باروری طبقه بندی می کند . او این نظام سه کنشی در میان ایزدان هند و اروپایی را برگرفته از ساختار طبقات اجتماعی سه گانه شاهی ، سپاهی و کشاورزی (شاکله جوامع این اقوام دوران باستان) این اقوام می داند و معتقد است که این ساختار سه گانه در تمام متو...
[ 6 ] - معرفت در مشرب عرفانی روزبهان بقلی
اگرچه عرفان به‌تمامی معرفت و شناخت است، از آنجا که این مکتب فکری ابعاد مختلفی دارد، شناخت به معنای دریافت و وصول به حقیقت، بخشی از راه اتصال به حقیقت است. این پژوهش به تبیین شناخت به این معنا و همچنین راه‌ها و مراتب آن از منظر روزبهان بقلی فسایی شیرازی میپردازد. مسئلۀ اصلی این پژوهش، تبیین معرفت به‌عنوان هدف غایی عارف، انواع و مراتب آن، روش‌های رسیدن به آن، مقدمات و آثار و نتایج آن در مشرب عرف...
[ 7 ] - معرفی نسخه خطّی «حدایق الدقایق»
کتاب حدایق الدقایق نسخه منحصر به فردی است که ابوالحسن وحیدالدین ابن زینالدین حاجز بن اسفرغابادی نگاشته‌است. تاریخ دقیق تألیف کتاب مشخص نیست اما آنچه مسلم است، میرجان آن را در نیمه اول قرن دهم تألیف کرده است. میرجان در حدایق به شرح سخنان شیخ جلال الدین محمد، پیر و مراد خود پرداخته است. مؤلف از بزرگان سلسله نقشبندیه بوده، به ناصرالدین عبیدالله، از خواجگان نقشبندیه نیز ارادت داشته است. از حدایق ...
[ 8 ] - مقایسه تحلیلی طرح و محتوای نمایشنامه «پرنده آبی» از موریس مترلینگ با منظومه عرفانی «منطق الطیر» عطار
نوشتار حاضرتحلیلی است، از نمایشنامه نمادین «پرنده آبی» اثر موریس مترلینگ نویسنده بلژیکی قرن نوزدهم و بیان مفاهیم نمادین حوادث و رویدادهای ذکر شده در این نمایشنامه و مقایسه طرح کلّی و مفاهیم نهایی آن با «منطق الطیر» از آثار برگزیده عرفانی شیخ فریدالدّین عطّار نیشابوری شاعر بزرگ قرن ششم هجری. روح کلّی موجود در این آثار که همان جستجو برای درک حقیقت و یافتن مطلوب مورد نظر، از جنبه‌های مشترک این دو اثر ...
[ 9 ] - کنون زین سپس هفتخان آورم... (رویکردی روان شناختی به هفتخان رستم و اسفندیار)
در خوانش نخست از هفتخان رستم و هفتخان اسفندیار که دو تجلّی از کهن الگوی آیینی باززایی(تولد مجدد) به شمار می روند، چنین به نظر می رسد که این دو بخش از شاهنامه، جز در خان سوم(مبارزه با اژدها) و خان چهارم(مبارزه با جادوگر)، کاملاً با یکدیگر متفاوتند؛ اما واکاوی مفاهیم نمادین مربوط به خانهای دو قهرمان اساطیری شاهنامه، گویای مطالب دیگری است. این دو سفر با هفت مرحله نمادین، اگرچه به لحاظ روساختی با یکد...
[ 10 ] - مقایسه تحلیلی درونمایه و شخصیت در رمان سرگیوس پیر و روایت ابراهیم ادهم
نوشتار حاضر معرفی مختصری است ازدو اثر ادبی ـ عرفانی فرهنگ مسیحیت واسلام. داستانی از آخرین نوشته‌های لئون تولستوی، نویسنده ممتاز روس و روایت عطّار از تحوّل روحی ابراهیم ادهم شاهزاده ایرانی. عشق، زندگی، زهد، عبادت و ریاضت که محصول تحوّل روحی شخصیت‌های این دو روایت است، از جمله جدی ترین موضوعات مورد توجه عارفان و اندیشمندان و متفکران بشری است. هیچ کس نیست که در زندگی به مسائلی از قبیل هدف زندگی، عشق...
[ 11 ] - تأملی در ساختار و محتوای رمان کوری
رمان « کوری» مشهورترین اثر خوزه ساراماگو، نویسنده نامدار پرتغالی است. این اثر که در حوزة رئالیسم جادویی نگاشته شده، داستان مردمان شهری است که بیشتر آنها در فاصله زمانی کوتاه کور می شوند، بدون اینکه از پیش علت خاصی برای کوری آنها شناخته شده باشد. این نوع کوری مثل فرو رفتن انسان است در یک حوض شیر؛ کوری سفید. نویسنده می خواهد با تمثیل کوری سفید، کوری باطنی آدمیان را گوشزد نماید...
[ 12 ] - انعکاس اجتماعیات در داستانهای کوتاه ابوالقاسم پاینده (با تکیه بر کتاب‌های دفاع از ملانصرالدین، مرده کشان جوزان، ظلمات عدالت)
ابوالقاسم پاینده از نویسندگانی است که در مکتب داستان‌نویسی اصفهان مغفول واقع شده است. وی با انعکاس مسائل مهم اجتماعی عصر خود در داستانهای کوتاهش از عهده‌ی رسالت خویش در مقام نویسنده و مصلح اجتماعی به خوبی بر آمده است. در جامعه‌شناسی ادبیات، اثر ادبی از این دیدگاه که اجتماع و هنرمند با یکدیگر رابطه‌ای زنده و جدایی‌ناپذیر دارند مورد بحث و ارزیابی قرار می‌گیرد. اما در پژوهش‌هایی که صرفاً به اجتم...
[ 13 ] - کشف و شهود در مشرب عرفانی روزبهان بقلی
علوم مختلف مانند فلسفه، کلام، حکمت و عرفان همه در جستجوی راهی برای دست‌یابی به معرفت الهی هستند، اما آن چه عرفان را از آنها متمایز می‌کند؛ استفاده از روش کشف و شهود به عنوان ابزار به کارگرفته شده، برای رسیدن به مقصد نهایی عارف است.، روزبهان بقلی عارفی است که تجارب عرفانی خود را به طور مستقل در کتابی به نام کشف الاسرار به تفصیل بیان کرده است و این کتاب از این جهت منحصر به فرد است. او بیشتر از ...
[ 14 ] - تأملی در ساختار و محتوای رمان کوری
رمان « کوری» مشهورترین اثر خوزه ساراماگو، نویسنده نامدار پرتغالی است. این اثر که در حوزة رئالیسم جادویی نگاشته شده، داستان مردمان شهری است که بیشتر آنها در فاصله زمانی کوتاه کور می شوند، بدون اینکه از پیش علت خاصی برای کوری آنها شناخته شده باشد. این نوع کوری مثل فرو رفتن انسان است در یک حوض شیر؛ کوری سفید. نویسنده می خواهد با تمثیل کوری سفید، کوری باطنی آدمیان را گوشزد نماید...
[ 15 ] - بازتعریف اسطوره، حماسه و تراژدی در ادبیات تعلیمی با تکیه برگلستان سعدی
اسطوره به‌صورت‌های گوناگون تعریف شده است. پس از بررسی، این نتیجه حاصل می‌شود که ظاهراً اسطوره قابل تعریف جامع و مانع نیست. در اغلب این تعاریف و دسته‌بندی‌ها شاخص‌هایی چون روایت، نمادین، جهان‌بینی، مقدس، فراتاریخی، قدسی، مینوی، تخیل، نظام، ایزدان، فرشتگان و... به چشم می‌آید. در این پژوهش کوشش شده است تعریف دیگری از اسطوره، حماسه و تراژدی ارائه شود. در این بازتعریف، اسطوره «مفاهیم ناشناخته یا چند ...
نویسندگان همکار