ابراهیم رنجبر
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
[ 1 ] - نعل باژگونه
در تحلیل فرم با استناد به عناصر موجود نشان می دهیم که این اثر در شکل رمان ارائه شده است اما شرایطی دارد که می تواند به آسانی به نمایش در آید. خاصیت های موجود را که منتقدان را رهزنی کرده اند و سطوح حقیقی و تمثیلی را نشان می دهیم. در تحلیل محتوا شخصیت ها، زبان و عناصر مربوط به آنها را نقد و بررسی می کنیم.
[ 2 ] - از آتش خاموش تا سووشون مقایسه ای میان دانشور و آل احمد
جلال آل احمد و سیمین دانشور پیش از رابطه ی زناشویی ظاهراً دو دیدگاه متفاوت داشته اند، ولی پس از آن، در آثار این دو به رغم یکسان بودن نسبی دیدگاه ها، با دو سبک و برداشت جداگانه روبرو می شویم. در این مقاله تفاوت ها و تشابهات این دو را بررسی میکنیم. در بخش تفاوت ها، ابتدا تفاوت تجارب و دیدگاه ها و سپس تفاوت برداشت ها و سبک ها را، و در بخش تشابهات أتحاد دیدگاه، یگانگی ها و شباهت های مشاهدات و تجارت ...
[ 3 ] - نقاب‌های سودمند و زیان‌بار در داستان سیاوش
کهن‌الگوی نقاب یا پرسونا در نظریة یونگ، صورتکی است که هر فرد در ارتباط با انتظارها و معیارهای اجتماعی، فرهنگی، سنتی و نیز برای پاسخ‌گویی به احتیاج‌های کهن‌الگویی درون خود، از آن بهره می‌گیرد. درواقع پرسونا نقشی است که اجتماع، انجام آن را از فرد انتظار دارد و به‌طورکلی هدف آن، تأثیرگذاری بر دیگران و پوشاندن طبیعت و ماهیت واقعی درونی شخص است. پرسونا در برابر شخصیت خصوصی فرد قرار دارد و درواقع شخص...
[ 4 ] - بررسی مولفه‌ی سفر در اشعار اخوان ثالث
چکیده یکی از مؤلفههای مکتب رمانتیسم، سیاحت و سفر است. رمانتیک‌ها به سفر اهمیّت بسیاری می‌دادند و انواع سفر – جغرافیایی، تخیلی، نمادین و تاریخی- در آثارشان نمود و ظهور بسیاری داشت. از آنجا که روحیات شاعر رمانتیک با انزوای فردی و بیگانگی از محیط جامعه آمیخته است، بنابراین به رفتن از نقطه معلوم و عزم سفر به مکان نامعلوم - به خصوص شرق- تمایل داشت. مهدی اخوان ثالث یکی از شاعران برجستۀ مع...
[ 5 ] - بررسی چند حکایت از گلستان بر اساس نظریۀ زمانی ژنت
پژوهش پیش رو، به منظور بررسی نظریۀ «زمان روایی» ژنت و با رویکرد ارزیابی این نظریه در تعامل با حکایتهای گلستان، به بازخوانی حکایتهایی چند از آن پرداخته است. پیرامون مؤلفههای زمان رواییِ ژنت در گلستان، ناگزیر هستیم تا نظم گاهشمارانۀ طبیعی و منطقی را مجزا کرده و در بحث نظم و ترتیب زمانی، این دو را به طور جدا از هم بررسی کنیم. نیز پیرفتهای متفاوتی که در هر روایت پیش رو داشتیم، ما را بر آن داش...
[ 6 ] - نمود عرفانی شخصیت‌‌ها و عناصر اسطوره‌‌ای در غزلیات شمس
در این مقاله به بررسی عناصر اسطوره اعم از شخصیت‌‌ها، موجودات و نمادهایی که صبغه و نمودی عرفانی در غزلیات شمس داشته‌‌اند، پرداخته‌‌ایم. البته علاوه بر شخصیت‌‌ها و نمادهای اسطوره‌‌ای ملی، شخصیت‌‌های اسطوره‌‌ای دینی و عرفانی نیز که مولانا آنها را در جهت بیان مفاهیم عرفانی آورده، مورد بررسی قرار گرفته‌‌اند. عناصر، موجودات و شخصیت‌‌های مورد بررسی در این مقاله عبارتند از رستم، زال، کیقباد، سهراب، ا...
[ 7 ] - فراهنجاری نحوی در دیوان شمس تبریزی
موضوع اساسی در این مقاله فراهنجاری نحوی در دیوان شمس است که شگفتی و تنوعِ خاصّی به غزلهای وی میبخشد. نگارنده، پس از پرداختن به موضوعاتِ آشناییزدایی و برجستهسازی بهعنوان مباحث مقدّماتی، مقاله را با تأکید بر مشخّصههایی چون: تطبیق صفت با موصوف، عدم مطابقت نهاد با فاعل، ایجاد پرش ضمیر، گسترش دادنِ جزء اوّل فعل و نیز با طرح مؤلّفههایی نظیرِ قلبِ نحوی، مطابقهی فاعلی، چینشِ واژگانی، استعمال هنریِ فعلهای ...
[ 8 ] - آشنایی¬زدایی و فراهنجاریِ معنایی در غزلیّات مولوی
آشنایی¬زدایی و فراهنجاریِ معنایی در غزلیّات مولوی
[ 9 ] - بررسی مولفه‌ی سفر در اشعار اخوان ثالث
چکیده یکی از مؤلفههای مکتب رمانتیسم، سیاحت و سفر است. رمانتیک‌ها به سفر اهمیّت بسیاری می‌دادند و انواع سفر – جغرافیایی، تخیلی، نمادین و تاریخی- در آثارشان نمود و ظهور بسیاری داشت. از آنجا که روحیات شاعر رمانتیک با انزوای فردی و بیگانگی از محیط جامعه آمیخته است، بنابراین به رفتن از نقطه معلوم و عزم سفر به مکان نامعلوم - به خصوص شرق- تمایل داشت. مهدی اخوان ثالث یکی از شاعران برجستۀ مع...
[ 10 ] - بررسی تأثیرپذیری صفوة‌الصفا از رسالة قشیریه
صفوة‌الصفا از معتبرترین کتاب‌های عرفان و تصوف و یکی از اساسی‌ترین منابع در شرح حال شیخ صفی (650‑735 ق)، جدّ اعلای پادشاهان صفوی است. رسالة قشیریه نیز از کتاب‌های مهم تصوف است که در حلقه‌های درسی قرن هشتم به آن توجه می‌شد. تأثّر شیخ صفی در صفوة‌الصفا از رسالة قشیریه بیش از منابع دیگر بوده است؛ درواقع برخی از تفسیرهای شیخ صفی ب...
[ 11 ] - نگاهی به باستانگرایی در شعر شاملو
چکیدهباستانگرایی از مهمترین ابزار آشناییزدایی در کلام ادبی محسوب می‌شود. کاربرد زبان آرکائیک یا گریز شاعر از گونة زبان هنجار و به کارگیری ساخت زبانی گذشته که امروز در زبان معیار کاربردی ندارد، باستانگرایی نامیده می‌شود. این پژوهش بر آن است تا باستانگرایی را در شعر شاملو به روش توصیفی- تحلیلی مورد بحث و مداقّه قرار دهد. برای این منظور، پس از مباحث مقدماتی، مبحث اصلی در پنج مشخصۀ باستانگرایی آوای...
[ 12 ] - بررسی موسیقی بیرونی و کناری اشعار صباحی بیدگلی
تدوین فرهنگ تاریخی عروض شعر فارسی به نحوی که بتوان زمان آغاز به کار رفتن یک وزن و سپس میزان کاربرد آن در ادوار بعدی و تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب موجود در تداول هریک از اوزان عروضی را به دقّت تمام تعیین کرد، امروزه خصوصاً با توجّه به وجود چاپ‌های منقّح از دواوین و منظومه‌های شعر فارسی، امری بسیار ضروری و مفید به نظر می‌رسد، خاصّه از آن جهت که جای چنین فرهنگی – البتّه با ویژگی‌های مذکور فوق – در ح...
[ 13 ] - تحلیل تطبیقی شعر فروغ فرخزاد و نیهیلیسم نیچه ای
نیچه پس از اعلام مرگ ارزشهای تعقّل مدارانه افلاطونی، ابتدا نیهیلیسم را به دو گونه اساسی منفعل و فعّال تقسیم و آنگاه راه آفرینش ابرانسان و تصدیق همه جانبه زندگی را گذر از نیهیلیسم منفعل به فعال میداند که در فلسفه او تقریباً معادل مراحل دگردیسیهای جان: شتر، شیر و کودک است. شعر فروغ، از سویی بازتاب احساس یا اندوه فلسفی اوست و از سوی دیگر، با داشتن ویژگی‌هایی چون: بازتاب ارزش و حیثیت حیاتِ عاطفی و حسّی ...
[ 14 ] - نشانه‌شناسی مجسمه‌های میادین شهر رشت
مجسمه‌سازی نوعی آفرینش هنری است که اندیشه و عقاید گوناگون معماران مرز و بوم خود را به ببنندگان القا می‌کند. خاستگاه این ایده‌ها به فرهنگ و ایدئولوژی مردمان آن سرزمین بر می‌گردد؛ از اینرو، برای دست‌یابی به این مفاهیم عمیق فرهنگی، باید به رمزگشایی مجسمه‌های نمادین پرداخت؛ لذا، برای معنادار کردن مضامین این تندیس‌ها ناگریز، باید از علم نشانه‌شناسی بهره برد؛ چرا که به‌واسطه این علم، م...
نویسندگان همکار