سارا شریعتی مزینانی
استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
[ 1 ] - بازگشت قرائت فدیه‌ای و سیاست‌زدایی از رخداد کربلا مطالعه تفسیرهای فدیه‌ای از رخداد کربلا در ایران پساانقلاب
تفسیر فدیه‌ای از رخداد کربلا که اجمالاً مبتنی بر این ایده است که امام حسین (ع) در عالم میثاق پذیرفت شهادتش کفّارۀ گناهان شیعیان و مایۀ «نجاتِ» آنها باشد، پس از انقلاب اسلامی مجدداً در سپهر گفتمانی ایران ظهور کرده است. این قرائت از شهادت امام حسین (ع) که نخستین بار در دورۀ قاجار توسط برخی روحانیون شیعی صورتبندی شد، در ادوار گذشته بخصوص مقارن با نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی، از جانب قرائت‌های سیاسی ا...
[ 2 ] - بررسی جامعه شناختی عوامل موثر بر تغییردین از اسلام به مسیحیت
پژوهش حاضر با هدف شناخت عوامل موثر بر تغییردین از اسلام به مسیحیت شکل گرفت و به این پرسش‌ها میپردازد که چرا تغییردین از اسلام به مسیحیت در ایران رخ می‌دهد و فرایند تغییردین چگونه اتفاق می‌افتد. پژوهش به روش کیفی و با استفاده از تکنیک‌های مصاحبه عمیق و مشاهده، تغییردین را در 21 نمونه بررسی می‌کند. گرچه استراتژی نمونه‌گیری بر معیار سهولت دسترسی و دسترسی به نمونه‌ها به روش گلوله برفی بوده است، ام...
[ 3 ] - نقد عقل فلسفی شیعی درنسبت با علوم اجتماعی : در میانه‌ی یقین فلسفی و تعطیل فقهی (مطالعه‌ی موردی آرای آیت‌الله جوادی آملی)
اگر بپذیریم که علوم اجتماعی در ایران با موانع معرفتی متعددی روبه‌رو است که مانع از تثبیت و رشد آن می‌شود، پرداختن به ریشه‌های این موانع لاجرم یکی از ضرورت‌های جامعه‌شناسی در ایران خواهد بود. بخش مهمی از این موانع معرفتی به سنت‌های فکری‌ای باز می‌گردد که عمدتا در فرهنگ دینی رشد کرده و به‌عنوان جزئی از فرهنگ اسلامی شناخته می‌شوند. پرداختن به درک هر یک از این سنت‌های مختلف از «عقل» به‌عنوان ابزار ...
[ 4 ] - بررسی سیاست زمانی حاکم بر تقویم ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی
پژوهش حاضر به بررسی سیاست‌گذاری‌های جمهوری اسلامی ایران درمورد زمان، از خلال توجه به تقویم میپردازد. تمامی حکومت‌ها برای تعریف هویت خود و مشروعیتیافتن از این طریق، نیازمند مشخصکردن مرزهای خود در مکان و یافتن جایگاه خود در زمان هستند. تقویم یکی از مؤلفه‌هایی است که سیاست‌های زمانی در قالب آن نمود می‌یابد. تغییرات دائمی در تقویم ایران، تورم بیش از حد مناسبت‌ها و ایجاد نهادی خاص برای تعیین مناس...
[ 5 ] - فراروایت تمدن یا فرایندتمدن هامروری بر پروبلماتیک و تحلیلهای فرهنگ و تمدن
از جمله مفاهیم پُرمناقشه در علوم انسانی مفهوم «تمدن» است که در مورد آن کمتر توافقی میان اندیشمندان می‌توان یافت؛ چه در تعریف و چه در جهت‌گیری. ادبیات بسیاری در مورد «تمدن» تولید شده و هریک از زاویه‌ای خاص بدان پرداخته‌اند. برخی رو به گذشته دارند و تمدن را امری تاریخی می‌بینند. برخی حال را می‌نگرند و تمدن را همچون پروژه می‌انگارند. برخی چشم به آینده دارند و به فرجام تمدن می‌اندیشند؛ در این میان ع...
[ 6 ] - نقد رابطة میان سرمایة تحصیلی و ابیتوسِ هنری
نوشتار حاضر کوشیده است در ایران تأثیر دارا بودن سرمایة تحصیلی را در شکل‌گیری ابیتوس هنری مطالعه کند. «پی‌یر بوردیو» یکی از جامعه‌شناسانی است که معتقد است «عشقِ هنر» و ابیتوس هنری پیوند تنگاتنگی با میزان سرمایة تحصیلی دارد. این نوشتار تلاش دارد تا این فرضیه را در ایران بررسی کند. برای سنجش این فرضیه در این تحقیق، دو طیفِ «صاحبان سرمایة تحصیلی بالا» و «عاشقانِ هنر» مطالعة کیفی شد. پس بررسی صاحبان سر...
[ 7 ] - نحوه کاربرد نظریه میدان بوردیو در مطالعه معماری مدرن ایران (گفتار در جامعه‌شناسی هنر پی‌یر بوردیو)
کاربردپذیری کلیشه‌وار مبادی جامعه‌شناسی هنر بوردیو همچون سایر نظریه‌های اروپایی مورد تردید است. از این‌رو، در مقالة حاضر در دو بخش با عناوین «تفاوت زمینة تکوین با زمینة کاربرد» و «تفاوت ماهوی ماده‌موضوعه‌ها» با اشاره به اینکه هر نظریه در بستر اجتماعی- فرهنگی منحصربه‌فرد خود و به منظور تبیین قلمرو موضوعی خاصی نشو و نما می‌یابد، لذا برای توضیح امر اجتماعی جامعة مقصد و نیز استفاده در زمینة تحلیلی ...
[ 8 ] - تأملی دربارۀ چرایی شکنندگی زیست مشروطۀ دوم در جامعۀ ایران (1327-1329)
مشروطۀ دوم پس از یک سال مقاومت و مبارزۀ مسلحانۀ مجاهدان به رهبری علما، بار دیگر در جامعۀ ایران استقرار یافت. با وجود این، مشروطۀ دوم نیز مانند تجربۀ مشروطۀ اول، زیست ناپایدار، شکننده و بی‌ثباتی داشت؛ به‌طوری‌که حیات آن کمتر از دو سال بود و سرانجام با اولتیماتوم روس در سال 1329 از میان برداشته شد. تحلیل علت شکنندگی زیست مشروطۀ دوم از خلال بررسی نقش علما با تکیه بر رویکرد نظری توکویل، هستۀ اصلی ن...
[ 9 ] - "تولدی دیگر": مطالعه کیفی پدیده‌ی نوظهور صنایع‌دستی مدرن در عصر شبکه‌ها
مقالة حاضر مطالعه ای اکتشافی در خصوص پدیدة نوظهور در صنایع دستی مدرن در عصر شبکه ها در ایران است.در این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که پدیدة نوظهور در صنایع دستی مدرن که خالقان آنها، آن را برند می نامند چیست و چه ابعادی دارد؟ بدین منظور توصیف دقیق و جامعی که حاصل مطالعة طولی و مشاهدة مشارکتی سه ساله به روش مردم نگاری مجازی بر روی بیش از هفتصد برند صنایع دستی مدرن فعال در فضای مجازی اس...
[ 10 ] - خودزندگینامه‌ها در جامعه‌شناسی: سنخ‌شناسی اجتماعی خودزندگینامه‌های حوزویان
در این پژوهش، تلاش شده‌است تا با بررسی خودزندگینامه‌های حوزوی منتشرشده به زبان فارسی در سال‌های پس از ورود صنعت چاپ به ایران تا سال 1395 شمسی، آورده‌ها و وانهاده‌های این متون استخراج شده و با استفاده از روش تحلیل مضمون، مضامین اصلی، نقاط کانونی تمرکز و حاضران و غایبان این برساخت‌های مدون از زندگی حوزویان مشخص شود. در نهایت با استفاده از این داده‌ها، سنخ‌شناسی جامعه‌شناختی از این خودزندگینامه‌ه...
[ 11 ] - «تاریخ هنر» به مثابه «تاریخ سیاسی» نقدی بر رویکرد سیاست-محور در تاریخ‌نگاری هنر اسلامی
تسلط رویکرد سیاست-محور در تاریخ‌نگاری از اواخر قرن نوزدهم و مقارن با پیدایش رویکردهای تاریخ جدید به چالش کشیده شده است و تاریخ‌نگاران و فیلسوفان تاریخ در دوره‌ی جدید در تلاش برای به چالش کشیدن این پارادایم، الگوها و شیوه‌های تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری بدیلی ارائه کرده‌اند که با عنوان «تاریخ جدید» شناخته می‌شود. منابع گوناگون تاریخ هنر و معماری اسلامی در طول قریب به دو سده از پیدایش این حوزه‌ی مط...
[ 12 ] - بررسی جامعه‌شناختی کارکرد اعتکاف در جامعه امروز ایران
در دو دهة اخیر، اعتکاف از جمله مناسک عمومی و رسمی است که عرصه‌ای برای بررسی رویکرد متأخر به دین در ایران به‌شمار می‌آید. در این مطالعه، با رویکرد دورکیمی- وبری و با بهره‌گرفتن از دیدگاه‌های مارسل گوشه، به تحلیل گرایش به اعتکاف پرداخته شده است. دو سنخ اصلی اعتکاف از نظر کارکردی از یکدیگر متمایز شده‌اند. سنخ نخست اعتکاف را بستری برای بازگشت دینی به «خود» می‌داند. در این وجه، اعتکاف نقشی خودسازانه...
[ 13 ] - بررسی جامعه شناختی زمینه های تحول موسیقی در ایران دهه 50 شمسی
پرسش اساسی این مقاله آن است که در دهة 05 شمسی در مناسبات تولید موسیقی در ایران چه تغییراتی رخ می دهد که موسیقی اعتراضی به عنوان ژانری مستقل سر بر می آورد؟ دهة 05 دهه ای است که مشهور به دهة تولد موسیقی معترض در ایران است. برای پاسخ به این پرسش با استفاده از مفاهیم کلیدی که برای پرداخت نظری پژوهش اهمیت دارند، ابتدا به تعریف مفهوم موسیقی اعتراضی پرداخته ایم و سپس علت انتخاب دهة 05 شمسی را به عنوان...
نویسندگان همکار