محمد باقر قهرمانی
دانشیار دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
[ 1 ] - بازتجسد «پرسه‌زن» شهر مدرن در پیکر تماشاگر فیلم
پرسه‌زنی، نوعی گردش بی‌هدف در هزارتوی متروپولیس مدرن میباشد، که با گونه‌ای از ادراک در حال عدم‌تمرکز توامان است. تماشاکردن و «جذبشدن» به جذابیت‌های بصری و فضایی شهر، محرک اصلی پرسه‌زن است؛ کسی که در پی غوطه‌ور ساختن خود در حسانیت جمعی فضاهای شهری میباشد، در جستجوی آمیختن و ذوبشدن با «توده جمعی» و سیلان آشوب‌های شهری. در روند مشاهده مناظر شهری، «پرسه‌زن» از تصاویر شهری مانند دوربین سینما فیل...
[ 2 ] - کالبد متحرک ناظر و شکل گیری سکانس‌های فضایی در معماری سینماتیک
تماشاگر سینما از سایت‌های فیلمیک که به صورت سکانسی از جلوی چشمانش می‌گذرند، یک مسیر در ذهن خود ایجاد می‌کند، بر روی این مسیر خیالی حرکت می‌کند، و از میان فضاهای متنوع و در زمان‌های متفاوتی گذار می‌کند. در تجربه فضای معماری نیز، ناظر متحرک دست به یک سازمان‌دهی ذهنی از فضاها می‌زند و آن‌ها را در یک سکانس مونتاژی تجربه می‌کند. در الگوی معماری پرومناد، «حرکت ناظر» به مثابه مهم‌ترین مولفه در ادراک ...
[ 3 ] - درهم تنیدگی فولدهای فضایی و جسمانی در سینمای باروک
از آنجا که در رویکردهای معاصر، جنبه های لامسه ای دریافت فیلم کانون توجه اند، نمی توان ظرفیت های هنر باروک در فضاسازی سینمایی را نادیده گرفت. سینمای مبتنی بر هنر باروک، به جای تضمین سلطه و برتری اپتیکی سوژه/ناظر بر تصاویر، قلمرویی را شکل می دهد و تماشاگر را به رها شدن در فضای فیلم و همزیستی با بدن های فیلمی دعوت می کند. این پژوهش نظری که با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، می کوشد با بهره گیری ا...
[ 4 ] - دلقک واژگون به مثابه ی گونه ی تغییر یافته ی دلقک ایرانی (بررسی موردی شخصیت داود در نمایشنامه لبخند باشکوه آقای گیل)
چکیده هر تیپ شخصیتی برخاسته از فرهنگ مردمی در سیر زمان و متأثر از شرایط اجتماعی دچار تغییراتی می شود که او را نسبت به گونه ی اصلی متفاوت و گاه متضاد می سازد. دلقک نمایش های سنتی ایران، یعنی سیاهِ سیاه بازی و مبارک در خیم هشب بازی متأثر از گونه های تباری مانند دلقک های دربار، و میدانی، ویژگی طن زآفرینی و آگاه یبخشی داشت هاند؛ اما این تیپ شخصیتی در طول زمان دچار تغییراتی شده است که بررسی آن ن...
[ 5 ] - بسط ادراکات فضایی تماشاگر از طریق امپاتی با کالبدهای فیلمی
مطالعه در روند شکل‌گیری و تکامل سینما، نمایانگر علاقه به تشریح حالت بدن انسانی و تسخیر حرکت جسمانی است. مرکزیت بدن در گسترش سینمای اولیه، نکته‌ای است که با توجه به «چرخش جسمانی» در تئوری‌های معاصر فیلم، مورد توجه نظریه‌پردازان قرار گرفته است. تحلیل و بررسی تلاش‌های پیشگامان اولیه سینما همچون ماری، مایبریج و ملیس، نمایانگر این مهم است که تبارشناسی تصویر متحرک را به جای الگوهای اپتیکی مرسوم در تئ...
[ 6 ] - رویکرد پدیدارشناسانه به دریافت مخاطب در نمایش عروسکی
تماشاگر همواره برای فهم و دریافت اثر باید موفق به برقرارکردن ارتباط با آن شود تا اثر را حرکات یا الفاظی تهی و خالی از معنا نپندارد. در این فرایند، تماشاگر آگاهانه یا ناآگاهانه مراحلی را در ذهن خویش میگذراند. در این میان، فلسفة پدیدارشناسی با مرکز توجه قراردادن ذهن آدمی و نقش آن در دریافت پدیدهها حائز اهمیت است. مقصود از این جستار بررسی روند درک و دریافت مخاطب در «نمایش عروسکی» است، اما این م...
[ 7 ] - ارتباط تعاملی فضاهای سینمایی و فضای شهری معاصر
بسیاری از نظریه‌پردازان سینمای اولیه (تام گونینگ، میریام هانسن، آن فرایدبرگ، جیمز دونالد و جولیانا برونو و...)، بر همزمانی اختراع سینما و شکل‌گیری و گسترش فضاهای شهرهای مدرن تاکید داشته‌اند. میریام هانسن اظهار می‌کند که با جریان یافتن تصاویر متحرک فیلم در شبکه نوظهور شهر مدرن، سینما به عنوان رابطه‌ای میان شهروندان و تجربه شهری عمل می‌کرد و بدین واسطه، در شکل‌دادن به «سیمای شهر» نزد شهروندان، سه...
[ 8 ] - تن یافتگی تماشاگر در فضای هاپتیکی فیلم
چکیده در برابر تمرکز سینمای اولیه بر همذاتپنداری بدنی تماشاگر با فیلم، با تکامل زبان سینمایی و سلطه سیستم روایی، جریانی عمده به سوی همذاتپنداری روایی شکل گرفت و آنچه که مرتبط با قلمرو بدن بود، به قلمرو ذهن منتقل شد. این انتقال به سلطه طولانی تئوری‌های زبانشناختی و روانشناختی فیلم انجامید. در دهه‌های هفتاد و هشتاد میلادی، رابطه آپاراتوس سینما با پرسپکتیو رنسانسی گفتمان اساسی تئوری فیلم را ت...
[ 9 ] - جغرافیای آمیختگی کالبدهای انسانی مثله شده و فضاهای قطعه قطعه در شهر سینماتیک
در فرایند مونتاژ، دو قطعه فیلم در کنار کیدیگر قرار می‌گیرند و به گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر به یک ایده جدید شکل می‌دهند. مونتاژ، مفاهیم سنتی رابطه بدن فضا را دگرگون کرد و به سینما این توانایی را بخشید که فضا، زمان، و بدن انسانی را قطعه قطعه کند. کولشف یکی از نخستین سینماگرانی بود که با مونتاژ کردن اعضای بدن‌ها، فضاها و لند‌اسکیپ‌های مختلف، و سپس شکل‌دهی به ساختاری دلخواه میان آن‌ها، توهمی از پیو...
[ 10 ] - اندیشیدن سینمایی و قطعه قطعه‌سازی جغرافیای خیالی فرهنگی
In his discussion about the cultural treasures, Walter Benjamin argues that, “There is no document of civilization which is not at the same time a document of barbarism”. The most obvious instances of cultural treasures in Benjamin’s discussion are found in the monumental architecture, and the history has always shown that the rulers have been interested in these magnificent s...
[ 11 ] - سیالیت فضایی و پرسپکتیوهای متحرک در رویکردی ریزوماتیک به آموزش هنر
متاثر از نفوذ مفهوم «چرخش فضایی» و توجه به اهمیت مقوله فضا در رابطه با تولید دانش و مفهوم حقیقت، پرسش از ماهیت فضا و مکان، به موضوعی اساسی در مطالعات و تئوری‌های تعلیم و تربیت نیز تبدیل گردیده است. ژیل دلوز، فیلسوف پساساختارگرای فرانسوی، به همراه فلیکس گاتاری در کتاب هزاران فلات، از ریزوم به‌مثابه یک استراتژی فضایی بهره می‌گیرند تا الگوی جدیدی را در رابطه میان دانش و فضا معرفی کنند. بهره‌گیری ا...
[ 12 ] - نظم گفتمانی در نمایشنامه مرگ یزدگرد بر اساس نظریه فرکلاف
چکیده نمایشنامه مرگ یزدگرد شامل نظام‌های گفتمانی است که در تحلیل‌های اولیه قابل شناسایی نیستند. اما با تحلیل‌گفتمان انتقادی می‌توان به سویه‌های اجتماعی و ایدئولوژیکی از متن دست یافت که در روش‌های دیگر قابل دریافت نیستند. در مقاله حاضر سعی بر این است که با تحلیل نمایشنامه در ساحت تحلیل‌گفتمان انتقادی، سویه‌ها و گفتمان‌های متعارض و متضاد حاضر در آن بررسی شوند. در مقاله حاضر تلاش نویسندگان بر ای...
[ 13 ] - بازنمایی زنان در فیلمهای آپارتاید: مطالعه ی موردی دو فیلم وینی ماندلا و سارافین
هدف از این پژوهش، بررسی بازنمایی نقش زنان در فیلمهای مربوط به آپارتاید آفریقای جنوبی میباشد. این مقاله، از میان فیلمهای ساخته شده دربارهی آپارتاید به عنوان جامعه هدف، بازنمایی زنان در دو فیلم وینی ماندلا و سارافینا را که بر اساس روش نمونه گیری هدفمند، انتخاب شدهاند، مورد مطالعه قرار میدهد. مقاله حاضر به شیوه ی تحلیلی – توصیفی، به چگونگی بازنمایی زنان در دو فیل...
نویسندگان همکار