خواجه نصیرالدین طوسی در ضمن پرداختن به حکمت و علوم طبیعی، در کتاب اخلاق ناصری به سیاست مُدُن و تدبیر منزل توجه خاصی داشته و در اثنای مباحث خود به نظام ارزشی حاکم بر فرایند تعلیم و تربیت انسانی، توجه ویژه­ای نموده است. نظام ارزشی در نگاه او از یک سو بر مباحث فطری و سرشتی انسان مبتنی است و از سوی دیگر جامعه و آموزه­های آن را در سمت و سو دادن به این نظام حاکم، مؤثر می‌داند، از طرف دیگر خواجه نصیر تأ...

میرزا محمّدخان مجدالملک از رجال سیاسی و یکی از منتقدان و نویسندگان عصر قاجار است و «رسالۀ مجدیّه»ی او، یکی از نخستین آثار انتقادی منثور فارسی است که پیش از پیروزی انقلاب مشروطه، به نگارش درآمده و معایب و نابسامانی­های عصر ناصری را در قالب نثری استوار، انتقادی و طنزآمیز به تصویر درآورده است. مقالۀ حاضر به شیوة توصیفی_تحلیلی به نقد و تحلیل جنبه­های انتقادی این اثر پرداخته است. نویسنده با بهره­گیری ...

در عصر ناصری، گسترش روابط با غرب نه تنها راهی برای ورود افکار و فنّاوری های تازه به ایران گشود، که فرایند چالش های سیاسی ـ اقتصادی این دوره در انقلاب مشروطه نمود یافت. در این میان، گذشته از تلاش روشن فکران غیر حکومتی در اصلاح ساختار سیاسی، در طیف حکومتی نیز ضرورت اصلاحات دل مشغولی گروهی از دولت مردان به شمار می رفت. بر این اساس، نقش مرتضی قلی  خان صنیع الدوله از دو رویکرد اهمیت داشت: وجاهت فرهنگ...

اصلاخ خطّ دنیای اسلام یا تغییر آن از مسائل موضوع توجه اندیشمندان ایران دوره ی ناصری بود. آن ها دشواری های خط جهان اسلام را یکی از عوامل عقب ماندگی مسلمانان می دانستند و اصلاح یا تغییر آن را برای نیل به ترقی ضروری می شمردند. میرزا ملکم خان ناظم الدوله از برجسته ترین نمایندگان جنبش اصلاح خط در دوره ی ناصری بود که در چند اثر به مسئله ی خط جهان اسلام پرداخته و تأثیر دشواری های خط دنیای اسلام را برای...

یکی از موضوع های اساسی که همواره در آیات و روایات و هم چنین مورد توجه اندیشمندان بوده است، قوه ای نفسانی مخصوصا قوه ی غضبیه است. زندگی انسان در طول شبانه روز خالی از خشم و غضب نیست و مسائل و مشکلاتی که برای ما به وجود می‏آید از نیروی خشم و غضب می‏باشد. در این مطالعه سعی شده است که قوه غضبیه (خشم) در آیات قرآن کریم، نهج البلاغه، اصول کافی، اخلاق ناصری، کیمیای سعادت، معراج السعاده و منیه‏المرید ...

«انیس الناس» از کتاب های اخلاقی- تربیتی قرن نهم هجری، تألیف نویسنده ای گم نام به نام «شجاع» است. وی این کتاب را به تقلید از قابوس نامه، برای ممدوح خود «ابراهیم سلطان» در بیست فصل نگاشته است. انیس الناس آمیخته ای از فرهنگ اسلامی، عربی و ایرانی است و از کتاب های تربیتی پیشین، همچون قابوس نامه، اخلاق ناصری و گلستان سعدی تأثیر بسیار پذیرفته است. آیات قرآن کریم، احادیث نبوی و علوی زینت بخش این کتاب ...

دراین رساله سعی شده است با دید اخلاقی با مسائل برخورد شود نه با تقسیم بندی عرفانی . قالب کار صرفا نه قالبهای اخلاقی کتابهایی چون اخلاق ناصری بوده است و نه قالب کتابهایی چون رساله قشیریه و دیگر کتب عرفانی، بلکه آنچه ازنظر مولا از لحاظ اخلاقی مهم است ، مبنای کار قرار گرفته است و فضیلت های اصلی بشمارآم است . سایر صفات خوب و بد اخلاقی که در نظر مولانا اهمیت دارد و تقریبا همه د سطح مطرح شده اند، درق...

دهلی مهم­ترین شهر هندوستان شمالی است که راجه پریتوی (prithvi) آن را بنا و در میان هفت شهر  منسوب به این نام، قدیمی ترین آنها محسوب می شود، به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژة این شهر، سلسله های مختلفی در آن حکومت کرده اند که مهم ترین آنها ، سلاطین دهلی می باشند. یکی از شاخه های مهم آنان «شمسیان هند» است و رضیه خاتون، پنجمین پادشاه این سلسله و نخستین فرمانروای زن مسلمان بود که بر سریر قدرت تکیه زد و ح...

کتابچۀ امتیاز فواید عامه اثری از میرزا ملکم­خان ناظم­الدوله در عرصۀ اقتصادی و مربوط به ایران عصر ناصرالدین شاه است. ملکم در این کتابچه، از امتیازات اعطا شدۀ دولت به تجار تبریز و ضرورت تأسیس کمپانی صحبت می­کند و نحوۀ تأسیس کمپانی را تعلیم می­دهد. کتابچه تاریخ تألیف مشخصی ندارد و ارتباط مباحث آن با وقایع تاریخی چندان روشن نیست. بنابراین، پیوند میان محتوای کتابچه با وقایع تاریخ اقتصادی و نیز زمان ...

در عصر ناصری، گسترش روابط با غرب نه‌تنها راهی برای ورود افکار و فنّاوری‌های تازه به ایران گشود، که فرایند چالش‌های سیاسی ـ اقتصادی این دوره در انقلاب مشروطه نمود ‌یافت. در این میان، گذشته از تلاش روشن‌فکران غیر‌حکومتی در اصلاح ساختار سیاسی، در طیف حکومتی نیز ضرورت اصلاحات دل‌مشغولی گروهی از دولت‌مردان به‌شمار می‌رفت. بر این اساس، نقش مرتضی‌قلی ‌خان صنیع‌الدوله از دو رویکرد اهمیت داشت: وجاهت فرهن...