ستاره‌ای در تیره‌شب رمان تاریخی نویسنده و دانشمند تاجیک، رسول هادی‌زاده، است که از روزگار یکی از شخصیت‌های معروف و مشهور سدۀ نوزدهم میلادی، احمد دانش، آغاز می‌شود. این رمان حکایتی خاطره‌انگیز است از بیداری اندیشه و افکار ادیب نوخواه و نوجو، احمد دانش که در بخارای شریف انقلاب فکری را بنیان گذاشت. در این رمان که محصول جست‌و‌جو و اندیشه‌های چندین‌سالۀ رسول هادی‌زاده است، مؤلف سیمای احمد د...

سلسله منغیتیه از بازماندگان مغول بعد از عقب نشینی از مناطق اروپایی روسیه بودند که به نواحیجنوبی تر آمدند و در ماوراءالنهر خان نشینی را تشکیل دادند که 188 سال دارای قدرت بودند. اینسلسله، سرانجام، با تأسیس جمهوری سوسیالیستی در بخارا و گریختن عالم خان،آخرین امیر آنان، بهافغانستان سقوط کرد. امیر شاه مراد، مشهور، به امیر معصوم از حاکمان این سلسله بود که با جلوس برتخت سلطنت، به سرکوبی مخالفان داخلی پ...

این مقاله با هدف تبیین دشواری و پیچیدگی‌های نشر اولین روزنامۀ تاجیکی، بخارای شریف، و نیز تحلیل و بررسی مطالب مندرج در آن به نگارش درآمده است. ابتدای قرن بیست دوران تحولات، جنبش‌ها و انقلاب‌ها بود. در این دوره، انقلاب اول روس، انقلاب‌های مشروطیت در ایران و ترکیه، و حرکت ملی آزادی‌خواهان در کشورهای دیگر بر افکار و اندیشۀ نوجویان بخارا نیز تأثیر گذاشت و بحث و مناظرۀ نوخواهان و محافظه‌کارا...

این مقاله ضمیمۀ شمارۀ هفدهم مجلۀ رودکی است که در سه بخش شامل پیش‌گامان مطبوعات تاجیک، مطبوعات پیش‌گام تاجیک و نمونۀ نثر مطبوعات تاجیک به نگارش درآمده است. در بخش اول نگارنده به معرفی پیش‌گامان مطبوعات تاجیک پرداخته است که عبارت‌اند از: احمد دانش، میرزاجلال یوسف‌زاده، محمودخواجه بهبودی، عبدالرئوف فطرت، صدرالدین عینی، سیدرضا علیزاده، عبدالقادر محی‌الدین‌اف، عبدالواحد منظم و عبدالغنی میرز...

روزنامۀ بخارای شریف اولین مطبوعات فارسی ورارود و نخستین روزنامه به زبان فارسی تاجیکی است که به سعی و کوشش میرزامحی‌الدین و میرزاسراج و به سردبیری میرزاجلال یوسف‌زاده در امارت بخارا عرض هستی کرده است. این مقاله که با هدف بررسی فعالیت‌های گوناگون این روزنامه و سردبیر آن به‌نگارش درآمده است، بیش از همه به معلومات ص. عینی و در مرحلۀ نو به مقاله‌های استاد ولی صمد تکیه دارد. درخصوص بیداری فک...

ایالت سغد به عنوان مهم­ترین ایالت ماوراءالنهر، به ویژه دو شهر بزرگ آن یعنی سمرقند و بخارا از تمدنی کهن و میراث فرهنگی درخشان برخوردار بود. هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، کوشانیان، هیاطله ، ترکان و ساسانیان در این منطقه حکومت کرده‌اند. در فاصله سقوط ساسانیان (652م) و فتح ماوراء‌النهر توسط مسلمانان (نیمه دوم قرن اول هجری)، دولت‌ شهرهای سغدی درخشیدند و میراث فرهنگی ساسانیان را به دوش کشیدند. در این...

چکیده در سال 482 ق، قراخانیان (آل افراسیاب) که از سال 395 ق، بر ماوراءالنهر (فرارود) حکومت داشتند، ناگزیر به اطاعت از سلطان ملکشاه سلجوقی (حک: 485-465ق) شدند. هنگامی که سلطان سنجر سلجوقی (حک: 552-511ق) امارت خراسان را برعهده داشت (حک:511-490ق) نخست، حکومت سمرقند را به خواهرزاده‌اش محمد ارسلان خان ـ که پدرش از دودمان قراخانی بود ـ واگذار کرد و چندی بعد منصب قاضی القضاتی و عالی‌ترین مقام مذهبی ر...

شریف‌جان مخدوم صدر ضیا شاعر، نثرنویس و مورخ برجستۀ تاجیک است که منزل او سال‌ها محفل شعرشناسان بوده است. در این محفل شاعران و شعرشناسان شعر می‌خواندند و اشعار یکدیگر را نقد می‌کردند و نوشته‌های نویسندگان زمان را ازنظر می‌گذراندند. محفل ادبی صدر ضیا از مسئله‌های اجتماعی زمان دور نبود و داغ‌ترین مسائل را مورد بررسی قرار می‌داد. یکی از معارف‌پرورانی که عقایدش در محفل ادبی صدر ضیا اعتبار فراوان داشت...

در جریان بلوایی که به علت کمبود نان و گرانی ارزاق در 7 جمادی الاول 1329ق/ 6 مه 1911م، در اصفهان رخ داد، حاج محمدجعفر خوانساری، معاون یا کفیل بلدیۀ شهر، به طرز فجیعی کشته شد و تعدادی از نهادهای تازه تأسیس اداری شهر تخریب گردید. در گزارش و تحلیل این واقعه، روایت‌های گوناگونی ابراز شده است که این نوشتار سعی دارد با توجه به این روایت‌ها و با توجه به عوامل قدرت در شهر اصفهان و شرایط حاکم بر شهر در آ...

روزنامۀ بخارای شریف اولین مطبوعات فارسی ورارود و نخستین روزنامه به زبان فارسی تاجیکی است که به سعی و کوشش میرزامحی الدین و میرزاسراج و به سردبیری میرزاجلال یوسف زاده در امارت بخارا عرض هستی کرده است. این مقاله که با هدف بررسی فعالیت های گوناگون این روزنامه و سردبیر آن به نگارش درآمده است، بیش از همه به معلومات ص. عینی و در مرحلۀ نو به مقاله های استاد ولی صمد تکیه دارد. درخصوص بیداری فکری مردم و...