پیدایش فرقه‏های مختلف در بین مسلمانان و شکل‏گیری عقاید آن‏ها، تحت تأثیر عوامل مختلف مذهبی و غیر مذهبی بوده است. یکی از آموزه‏های دینی که در شکل‏گیری عقاید شمار قابل توجهی از فرق اسلامی و به خصوص شیعی تأثیر داشته است، عقیده مهدویت است. اندیشه مهدویت در قالب شیعی آن با مسأله غیبت و رجعت کاملاً به هم پیوسته است و همین دستمایه‏ای شد برای برخی پیشوایان و پیروان فرق اسلامی تا عقاید خود را بر پایه آن ب...

جایگاه برجسته شیخ صدوق در منابع حدیثی شیعه بر همگان آشکار است و روایاتی که وی از میان اصول و سایر کتب از طریق مشایخش گرد آورده، طی قرون متمادی به عنوان یکی از منابع اصلی و مورد اعتماد شیعه امامیه در موضوعات مختلف به شمار می آمده است. از طرفی موضوع غیبت حضرت ولی عصر(عج) از زمان غیبت صغری تاکنون، یکی از موضوعات جنجالی در میان امامیه و سایر فرق شیعه بوده و همواره از سوی دیگران در این زمینه شبهاتی ...

در پاسخ به این سوال که «نیابت و قلمرو آن در عصر غیبت کبری، چه تبیین و پاسخی به شبهات پیرامون آن از ناحیه فرقه های بابیت، بهائیت و صوفیه دارد؟» تحقیق حاضر بر اساس مبانی و دلایل، با تاکید بر روش توصیفی و تحلیلی و با هدف دستیابی به زوایای مغفول عنصر نیابت در عصر غیبت کبری ، به پاسخ شبهات مزبور می پردازد. اندیشه استمرار رهبری دینی ، به رغم آغاز آن از زمان پیامبر(ص) و مسلم بودن آن در تاریخ شیعه در م...

دو دیدگاه در خصوص مالکیت خمس متصور است؛ یک دیدگاه باور مشهور فقیهان شیعی است که معتقدند، امام مالک شخصی خمس است. ادله این دیدگاه مبتنی بر ظاهر آیه شریفه خمس در سوره انفال و روایاتی چند در این باب است. نقطه مقابل این دیدگاه، نظر فقه‌پژوهانی معاصر همچون حضرت امام خمینی است که معتقدند امام مالک شخصی خمس نیست؛ بلکه خمس به مقام و منصب امامت مرتبط است و باید آن را در راه اعتلای اسلام مصرف نماید. اعتق...

بسترسیاسی،اجتماعی و علمی فراهم شده در آغاز غیبت کبری موجب می شود که این مقطع سر آغازی باشد بر شکوفایی فکری در عالم تشیع ، حاکمیت آل بویه در بخش وسیعی از عراق و ایران و حکومت های محلی دیگری که گرایش های شیعی داشته اند فرصتی مغتنم در اختیار علما و دانشمندان شیعه قرار می دهد. فقها و محدثانی که تحت تعلیم ائمه اطهار (ع) برای هدایت جامعه در دوره غیبت شایستگی پیدا کرده اند با استفاده از این فضای باز س...

در رساله حاضر تحتِ عنوان:«شیوه های مبارزه ائمه اطهار(ع) (تا آغاز غیبت صغری) با غالیان»، تلاش شده است ـ با تقسیم غالیان به دو طیف غالیان جاهل، ساده دل، کج فهم و فریب خورده و غالیان شیاد، فریب کار و دروغ گو ـ شیوه های برخورد امامان(ع) در مبارزه با این گروه منحرف، مورد واکاوی و دقت نظر قرار گیرد. این پژوهش که در شش فصل به نگارش درآمده، علاوه بر شرح و توضیح مسائل کلی مربوط به رساله، همچون: طرح تحق...

حق دفاع از خویش در فقه امامیه     حجت الاسلام محمد سروش محلاتی 1   1- استاد حوزه علمیه قم و عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه     خلاصه   دفاع ازخویش، حقی است که ریشه در فطرت انسان دارد. در فقه اسلامی نه تنها براین «حق» تأکید شده بلکه به عنوان یک «تکلیف» شناخته شده است، ولی آیا در جامعه اسلامی «فرصت» دفاع در اختیار کسانی که مورد تهاجم اند، قرار داده می شود؟ پاسخ فقه اسلامی به این سؤال مثبت ...

هر چند به نظر می رسد آیه «إِنِّی ‏جاعِلٌ ‏‏ِفِی‏ الْأرْضِ ‏ِخَلِیفَةً» در سورة بقره تنها طلیعه و مقدمه داستان‏ خلقت‏‏‏‏‏‏‏‏ِ حضرت‏‏‏ ‏آدمعلیه السلام است، لکن این آیه مشتمل بر نکات ‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیری ـ ‏کلامی ‏ارزشمندی است که برخی از آنها از دیرباز به اجمال و پراکنده در آثار علمی ‏فریقین به ویژه امامیه بیان شده ولی هیچ گاه تبیین نشده است.‏ ‏‏‏‏‏‏نوشتار حاضر بر آن است تا ابعاد تفسیری ـ کلامی این ‏‏‏‏‏آیه را در میراث...

این مضمون که کسی به غار، چاه، گودال، قبر، زیر زمین و... می رود و در آنجا عروج می کند و غایب می شود یا زندگانی ابدی می یابد و تا رستاخیز زنده می ماند/ می خوابد تا در آخرالزمان ظاهر شود، نمونه های مختلفی در روایات حماسی- اساطیری، آیینی- اعتقادی و تاریخی دارد. بهرام پنجم ساسانی (ملقّب به بهرام گور) هم- که ظاهراً به مرگ طبیعی درگذشته- در داستانهای متعدّد پایانِ کارش در غار یا گنبدی ناپدید می شود و یا ب...

از ویژگیها و تفاوت اجتهاد در عصر حضور و غیبت بحث کردیم. و با بررسی منابع و مدارک استنباط در عصر حضور به این نتیجه رسیدیم که فقیهان در عصر حضور وجود داشتند و از طرف امامان معصوم در ابعاد گوناگون برای رشد و هدایت بشر و حفظ نظام الهی وظایفی را به عهده داشتند با این تفاوت که در عصر حضور اجتهاد و کار استنباط فقیهان عصر حضور وکالت و نیابت و وظایف خاصی را داشتند ولی در عصر غیبت کار استنباط و اجتهاد و ...