افزایش کتاب‌های تفسیر قرآن در قرن معاصر با سبک و سیاقی یکسان و با سخنانی همسان، گمان هم‌طرازی را در نگاه نخستین در میان آنها تداعی می‌نماید. گشایش و صیقل آیینه نقد و بررسی، این هنر را دارد که برجستگی‌ها و کاستی‌های هر یک نسبت به دیگری را آشکار نموده، و اهل مطالعه و دانش و پژوهش را در انتخاب مسیر رهنمون باشد. این قلم در همین راستا چشم‌اندازی بر تفسیر اطیب البیان دارد که به دست فقیه و مفسر شیعی ...

نریوسنگ یکی از ایزدان کهن ایرانی است که در جهان زرتشتی به عنوان فرشته ای نیرومند قد برافراشت و در اساطیر مانوی نیز موقعیت مرکزی خویش را تثبیت کرد. زوال شهرت و اهمیت یک ایزد یا درخشیدن و اهمیت یافتنش معمولاً با دگردیسی هایی در نظام فرهنگی هم راه است و به تحولی در ساختار و روابط جفت های متضاد معنایی (جم) مرکزی تعیین کننده آن نظام فرهنگی باز می گردد. این مقاله بر آن است تا مسیر تحول ایزد نریوسنگ را...

باغ ایرانی مجموعه ای است پرداخته از ترکیب بناهای انسانی و طبیعت که توسط باغ ساز در چارچوب فرهنگ ارائه شده است. به عبارتی باغ را باید طبیعتی فرهنگ شده قلمداد کنیم که درآن عناصر طبیعی و مصنوع در یک مجموعه ی متنی به خوانش مخاطب در می آیند. در میان باغ های ایرانی که هم اکنون پابرجا هستند، باغ فین نمونه ی شاخصی است که با برخورداری از ساختار کامل هندسی و موقعیت خاص جغرافیایی ـ حضور در بافت کویری ـ اف...

بحث و گفتگو در بار? عوامل گسترش و تکامل فرهنگ و تمدن اسلامی پیچیده و نیازمند بررسی‌های همه جانبه است. اینکه چرا و چگونه اسلام از میان اعراب که در مقایسه با دیگر اقوام پیشینه و بهر? تمدنی چندانی نداشتند ظهور کرد و آنان را متحول و متحد ساخت موضوعی اساسی است و نیاز به بررسی مستقلی دارد، اما اینکه توسعه و تکامل فرهنگ و تمدن اسلامی حاصل نشر و تبلیغ آموزه‌های اسلامی به دست اعراب مسلمان از سویی و ترکی...

نوشتن کلمات مقدس و مورد احترام در یک متن، در سفیدی صدر یا حاشی? سمت راست اسناد، سنّتی کهن در سندنویسی دور? اسلامی ایران است. زمان پیدایش، سیر تحول، نوع کلمات و نام این سنّت، موضوع اصلی مقال? حاضر است. ریشه های غیر ایرانی و تأثیر فرهنگ ایرانی ـ اسلامی بر آن و سبکهای مختلف این سنّت از دیگر نکاتی است که در این مقاله بدان پرداخته می شود. - واژه های کلیدی: ممتازنویسی، سندشناسی، فرهنگ مغولی، سنّت های ...

رشد جریان های شیعی همواره یکی از دل نگرانی های حکومت ها در منطقه راهبردی شامات ـ شامل سرزمین های فعلی سوریه، لبنان، فلسطین و اردن ـ از قرون نخست اسلامی به این سو بوده است. حاکمان این منطقه از زمان اتابکان زنگی (521ـ624هـ .ق) تا پایان عصر ممالیک (650ـ922هـ .ق) بخشی از سیاست خود برای تقویت مذاهب اهل سنت را در قالب مدرسه سازی دنبال کردند. این امر به رشد علوم نقلی و ـ به دلیل فقدان پویایی لازم ـ به...

آنچه امروزه بیش از پیش در تمامی عرصه های هنر ، نفوذی غیر قابل انکار یافته است فرآیند جهانی شدن و به تبع آن ، تاثیر دوگانه ای است که این روند بر هنر تمامی ملل ، از جمله ایران گذاشته است. آنچه اندیشمندان تحت عنوان فرهنگ جهانی (به معنای فهم مشترکی که مرزهای ملی را در می نوردد) مطرح نموده اند ، بر هنر-صنعت گرافیک که محمل ارتباطات بصری در عرصه ی ملی و بین المللی است نیز تاثیرگذار می باشد. نگارنده در...

واگرایی جامعه و حکومت و تقابل عناصر ایرانی با فرهنگ مغولان، که درپی عملکرد آنهادر عهد هجوم و چند دهه نابسامانی پس از آن حاصل شده بود، با تشکیل حکومت ایلخانی تعدیل شد و عناصر ایرانی را به هم‌گرایی با مغولان و تعامل با ایلخانان سوق داد. تعامل مذکور، سیاستی حساب‌شده در جهت تعدیل مشی حکومتی مغول، در برخورد با جامعه و اقتصاد و تلاش در راستای مهار رفتار مغولها و همنوایی با عناصر بومی بود. اگر سلسله ت...

قلمرو ایران، همواره قلمرو فرهنگی بوده است و تمدن و زبان، مرزهای آن را مشخص کرده است. مسأله بنیادین این مقاله آن است که سفرنامه نویسان بزرگی چون شاردن و تاورنیه از چه دیدگاه هایی به آداب و رسوم و فرهنگ مردم ایران و دربارش در عهد صفویه نگریسته اند و چه تفاوت ها و شباهت هایی در نحوه نگاه آن ها وجود داشته است؟      نوشته حاضر علاوه بر پاسخ به پرسش های مذکور در پی آن است از لابلای سطور آثار آنان به ...

در این مقاله تلاش شده است تا به طور خلاصه و به میزان حوصله هر مقاله، مروری شود بر شاخص‏ترین مکاتب غربی جامعه‏شناسی فرهنگ و علت شکل‏گیری آنها؛ مکاتب شاخصی که عمدتاً، در فضای دانشگاهی ایران تدریس یا درباره آنها بحث و مناقشه میشود. با مرور این مکاتب می‏توان دو اصل و قاعده را به طور مشترک، حتی در بین مکاتب فکری ظاهراً مغایر با هم، تشخیص داد. این مکاتب در عمل، نخست به توصیف فرهنگ خود، نشان دادن کاستی‏...