قاضی صاعد اندلسی دانشمند و مورخ قرن پنجم هجری در کتاب نامدار خود، التعریف بطبقات الامم، رویکردی خاص به مقولة علم دارد که بر پایة آن می توان این کتاب را در ردة کتب تاریخ علم قرار داد. در این مقاله با معیارهای امروزینِ تاریخ نگاری جایگاه این کتاب در دو حوزة تاریخی و علمی به طور مستقل و با هم بررسی می شود.

بررسی معنی شناسی و اصطلاح شناسی مرحوم طبرسی از اصطلاح دین، ایمان و اسلام است. عده ای میان معنای لغوی ایمان و معنای اصطلاحی آن ارتباط می بینند و ایمان را تصدیق قلبی، تصدیق لسانی و قلبی و... معرفی می کنند. گروهی دیگر ایمان اصطلاحی را معرفت و لغت ایمان را تصدیق می خوانند. مرحوم طبرسی از سویی همانندی معنای لغوی و اصطلاحی ایمان را باور دارد و از سویی دیگر ایمان را معرفت می خواند و نقل ایمان از معنای...

چکیده: یکی از کهن ترین روش های تفسیر قرآن روش تفسیر به لغت و صرف و نحو و بلاغت (تفسیر ادبی) است. در روایات تفسیری بجای مانده از معصومان (ع)، موارد فراوانی وجود دارد که آن بزرگواران ضمن بازگو کردن معنای لغوی یا نکات ادبی موجود در آیات و با تکیه بر قواعد صرف، نحو، معانی، بیان و یا ارجاع به کاربردهای عرفی و ذکر واژه های مترادف به تفسیر و تبیین آیات پرداخته اند. در این مقاله موارد و نمونه هایی قا...

یکی از راهکارهای مناسب در نقد آراء متفاوتی که از آیات قرآن برداشت شده، استناد به تحلیل ادبی آیه است؛ لذا توجه به نقش آراء ادبی در تفسیر آیه، اهمیت ویژه ای دارد. عبارت ﴿إنِّی جَاعِلٌ فیِ الْأَرْضِ خَلِیفَهً﴾ از جمله آیاتی است که از یک سو تحلیل های مختلف ادبی درباره آن ارائه شده و از سوی دیگر با توجه به اختلاف دیدگاه عالمان مسلمان در مقام خلافت الهی، تعابیر مفسران در ذیل آیه متفاوت گشته است. از این رو، پژوهش ح...

از دیرباز دانشمندان اسلامی و به خصوص فقیهان، در صدد کشف راه ها و روشهای متعدد فهم حدیث، یکی از دو منبع اصیل فکر و عمل اسلامی بوده اند، از جمله این راه ها و روشها، دقت در سیاق لغوی متن حدیث است و علما از سیاق در کشف معنا، شناخت انواع علل و موانع فهم حدیث، حذف، اصلاح و تنقیح احادیث آسیب دیده بهره جسته­اند و عدم ملاحظه این روش، گاهی منجر به معانی غیر مراد از حدیث می گردد. در این مقاله، که به روش ...

روایات تفسیری مهم‌ترین منبع فهم اهل البیت (ع) از قرآن کریم است. اهل بیت (ع) مفسر واقعی کلام وحی هستند و در فهم قرآنی جایگاه ویژه‌ای دارند (مطلع). در این پژوهش با بررسی روایات واژه‌محور در تفسیر قرآن یا همان لغوی در اصول الکافی که نمونه آماری ماست، ضمن وجوه معناشناسی این روایات، روش‌شناسی تفسیر واژگانی اهل بیت ذیل آیات قرآن هم تحلیل و بررسی شده است (هدف). این مقاله با روش تحلیل محتوا شکل گرفته ا...

شناخت معنای واژه ها و مفردات از جمله مقدمات ضروری و مهم فهم هر متنی به ویژه فهم قرآن کریم و تفسیر آن است. از این رو واژه شناسی آیات از دیرباز مورد توجه مفسران و علمای علم لغت بوده است و به دلیل اهمیت و جایگاه معنای مفردات در فهم آیات آنان همواره در جهت واکاوی و فهم معنای واژگان اهتمام ورزیده اند. از سوی دیگر ائمه معصومین علیهم السلام به عنوان مفسران و معلمان کامل قرآن در بسیاری از موارد به تو...

چکیده: یکی از فنون برجسته در متون ادبی «وصف» است. در اهمیت این فن مهم همین بس که وصف عمود و پایه شعر و نثر فنّی است و قرآن کریم نیز به گونه¬ای موثر با طرحی حساب شده و در موضوعات گوناگون، آن را به کار بسته و مجموعه¬ای از مفاهیم مرتبط به هم را عرضه می-کند. پژوهش حاضر بر آن است تا به واکاوی وصف به عنوان یکی از ویژگی¬های مهم ادبی در قرآن به ویژه در جزء سی¬ام این کتاب شریف، بپردازد. در این راستا ا...

این مقاله فرضیة جهانی جیوستی (1991) مبنی بر هسته بودن کمی نماها در گروه اسمی و ظهور دستة محدودی ازاین عناصر در دو نقش هسته و توصیفگر را در زبان فارسی مورد بررسی قرار می دهد. براساس نتایج حاصل این  عناصر خود یک فرافکن نقشی (qp) همچون گروه تعیین کننده (dp) می باشند که در صورت حضور گروه تعیین کننده به واسطة تسلط بر این فرافکن نقشی بر فرافکن واژگانی اسم (np) تسلط دارند و طبق فرضیه جهانیی نما عکس ای...