پژوهش حاضر به بررسی آرای کلامی شیخ حرّ عاملی می‏پردازد، شیخ حرّ عاملی یکی از علمای بزرگ امامیه است که در حوزه های مختلف علمی از جمله اعتقادات، صاحب فکر و اندیشه است، روش شیخ حر، روشی نص گرایانه است و جزء اخباریان به حساب می‏ آید، نص گرایان در طول تاریخ کلام، اگر چه جریانی پر طرف دار و تاثیر گذار بوده اند، اما در قرون اخیر هم زمان با تلاش عقل‏گرایان در ارائه روش فلسفی و جایگزنی آن در علم کلام، روش...

عدالت اجتماعی از اهداف بعثت پیامبران و فرستادن کتاب‌های آسمانی است و به همین جهت، مفسران قرآن کریم در آیات زیادی بر آن تأکید دارند. برای برخی از آیات مرتبط با عدالت اجتماعی، نقش کلیدی در این زمینه تلقّی می‌شود و یکی از مهم‌ترین مباحث آنها دلالت بر حسن ذاتی و عقلی یا حسن شرعی است. مفسران امامیه و معتزله به حسن ذاتی و عقلی اعتقاد دارند و مفسران اشاعره به حسن شرعی. در این مقاله، آیات مرتبط با عدالت...

در عصر معاصر پژوهش های عمیقی همراه با نوآوری هایی پیرامون مباحث علوم قرآنی شکل گرفته است. در مواردی بین این پژوهشگران در این مباحث اختلافات و اشتراکاتی وجود دارد که نیازمند به بحث و بررسی و نقد است. یکی از مواردی که یاریگر این مهم در عصر حاضر است بررسی تطبیقی دو کتاب پژوهشی «البیان فی التفسیر القرآن » آیه الله العظمی خوئی از شیعه و «مفهوم نصّ» نصرحامد ابوزید مصری از اهل سنت است. و هر کدام با ادل...

جست وجو و طرح آن دسته از مطالب و پرسشهای علوم قرآنی است که پاسخ به آنها قبل از تفسیر الزامی است. نویسنده، نخست به موضوع وحی پرداخته و بحثهایی چون: کیفیت و حقیقت وحی، نوع رابطه پیامبران با وحی، حسی بودن یا تجربی بودن وحی، تحلیل روان شناسانه، جامعه شناسانه، عرفانی، عقلی و حسی وحی، تحلیل وحی از طریق خود وحی، محتوای وحی، تعارض علم و دین، آیا وحی تنها عهده دار ارتباط خلق با خالق است یا نظام های عباد...

عرصه‌های مختلفی برای نظریه‌پردازی علمی قرآن متصور است، مانند 1- خبر دادن از حقایقی علمی که بعداً توسط علم تجربی ثابت شده است، یا تاکنون به اثبات نرسیده و امکان اثبات آن در آینده وجود دارد. 2- توسعه یا تضییق برخی از نظریه‌های علمی. 3- اصلاح و تکمیل دیدگاه‌های علمی. حال پرسش این است که ازچه روش‌ها و شیوه‌هایی برای نظریه‌پردازی قرآن می‌توان استفاده کرد؟ در این راستا چند شیوه برای نظریه‌پردازی‌های ق...

سیر تاریخی نگارش کتب »وجوه و نظائر« مورد بررسی قرار گرفته است. دانش وجوه و نظائر یا چند معنایی واژگان قرآنی، از جمله انواع علوم قرآنی است که از سده های نخستین هجری مورد توجه و عنایت ویژه مفسّران پژوهان بوده و در این میان آثار بسیار برجای مانده است. این نگاشته ها گاه به صورت بخشی از تفاسیر یا کتب علوم قرآنی و یا به صورت تألیفات جدا گانه تدوین یافته است. علاوه بر نقش شگرفی که در فهم و تفسیر قرآن د...

 طرح دیدگاه‌هاى قرآنى و دانشهاى قرآنى اسماعیلیه با استفاده از متون اصلى این فرقه و بررسى آراى ایشان در باب تأویل، مَثَل و ممثول است. نویسنده، پس از اشاره گذرا به عوامل دشمنى با اسماعیلیه، نتایج پژوهش در افکار و باورهاى قرآنى باطنیان را برشمرده و سپس به دلیل نام‌گذارى قرآن، نزول قرآن، اعجاز قرآن، تحریف قرآن و نسخ از نگاه اسماعیلیان پرداخته است. اسماعیلیه، با تحلیل عقلى، ماهیّت وحى را تبیین مى‌کنند ...

قصص قرآن کریم از دیرباز مورد توجه مفسران، محدثان و دانشمندان علوم قرآنی بوده و از ابعاد گوناگون پژوهش‏های متنوعی با رویکردهای تاریخی، جغرافیایی، زیبایی شناسی و اعجاز بیانی در این موضوع سامان یافته است. در این میان بعد کلامی آن به ویژه در مسائل کلامی امامت کمتر مورد توجه قرار گرفته است که حجم بسیار آیات قصص، هدفمندی قرآن در بیان قصص و جدایی ناپذیری سنت های الهی از قصص قرآن، تناسب معنایی آیات قصص...