یکی از مهم ترین مباحث تاریخ کلام و فلسفه، چه در مغرب زمین و چه در فرهنگ اسلامی، همواره این بوده است که آیا عقل انسان قادر است به ذات و صفات پروردگار، معرفت ایجابی پیدا کند یا تنها می تواند به معرفت سلبی (تنزیهی) دست یابد. در این مقاله کوشیده ام نشان دهم که هم دلایل عقلی و هم آیات و احادیث اسلامی اثبات می کنند که یگانه معرفت دست یافتنی برای ذهن ما دربارة ذات و صفات الهی، معرفت سلبی است و هرگونه ...

الهیات سلبی یکی از رویکردهای الهیاتی در دوران معاصر است که اصطلاحا به آن دسته از مکاتب الهیاتی اطلاق می شود که در تبیین معرفت نسبت به خدا، گزاره‌های سلبی را اصل قرار می‌‌دهند. در میان یونانیان، نوافلاطونیان به تفصیل به این بحث پرداخته‌اند. پروکلس یکی از نوافلاطونیانی است که در قرن پنجم پس از میلاد می زیسته و سالها ریاست آکادمی اتن را بر عهده داشته است. وی مهمترین فرد نوافلاطونی پس از فلوطین است...

یکی از موضوعات مهم فلسفة دین بحث از زبان دین و کلامی است که با آن می توان از خداوندسخن گفت. طرح این موضوع در کتب کلامی و عرفانی به دورانی بسیار پیش از طرح آن در فلسفةدین نوین باز می گردد. دیونیسیوس مجعول از جمله متقدمانی است که بحث زبان دین را بسیارنظام مند در مجموعه آثار خود مطرح کرده است. دیونیسیوس در سخن گفتن از خداوند و توصیفاو کلام سلبی را به کلام ایجابی ترجیح می دهد. به عقیده دیونیسیوس زب...

The story of the struggle between assimilation and transcendence of the Essence Attributes and Acts of God can be considered as the earliest and most widespread verbal dispute among the followers of the Abrahamic religions. In the Islamic world, sects such as Karrāmiyyah, Hashviyyah and Ash‘arites have been accused of assimilation of God’s essence, contrary to Mu'tazilites, Shi‘ites, and M...

  بررسی تأثیر موقعیت ارتباطی بر انتخاب راه‌بردهای ادب   در مکالمه‌های دانش‌آموزان دختر دبیرستانی در بیرجند       عباسعلی آهنگر [1]   بتول اشرفی [2]     تاریخ دریافت: 11/10/89   تاریخ تصویب: 19/4/91   در مکالمه‌های دختران دبیرستانی در شهرستان بیرجند، تفاوت‌هایی در شیوه استفاده از راه‌بردهای ادب در موقعیت‌های ارتباطی مختلف دیده میشود. در پژوهش حاضر، راه‌بردهای ادب مورد‌استفاده در پیکرهای از م...

پدیدارشناسی دین رویکردی خاص در مطالعات ادیان در عصر جدید است که از بارزترین مشخصه های آن، گرایش به توصیف در مقابل تحلیل و پرهیز از تحویل و فروکاهش و تعلیق باورهای شخصی و درک همدلانه و پرهیز از ارزش داوری است. از سوی دیگر انحصارگرایی، به معنای انحصار حقانیت و نجاتبخشی در یک دین، در کلام و الاهیات یافت می شود که دفاع و ارزش داوری وظیفه اصلی آن است. یک پرسش مهم در اینجا این است که آیا اساساً یک پدی...

پدیدارشناسی دین رویکردی خاص در مطالعات ادیان در عصر جدید است که از بارزترین مشخصه های آن، گرایش به توصیف در مقابل تحلیل و پرهیز از تحویل و فروکاهش و تعلیق باورهای شخصی و درک همدلانه و پرهیز از ارزش داوری است. از سوی دیگر انحصارگرایی، به معنای انحصار حقانیت و نجاتبخشی در یک دین، در کلام و الاهیات یافت می شود که دفاع و ارزش داوری وظیفه اصلی آن است. یک پرسش مهم در اینجا این است که آیا اساساً یک پدی...

در سنّت ادیان ابراهیمی، آثار عارفان را با رویکردهای الهیاتی گوناگون می‌توان بررسی کرد. یکی از مهم‌ترین و پررونق‌ترین رویکردهای الهیاتی در الهیات جدید، رویکرد سلبی است. در مقاله‌ حاضر، به یکی از درون‌مایه‌های اصلی الهیات سلبی، یعنی رابطه‌ خدا و نفس، و دو رابطه ‌دیالکتیکی ذیل بحث خدا و نفس، یعنی دیالکتیک حلول و تعالی و دیالکتیک عروج و درون‌بود، در آثار دو عارف بزرگ مسلمان و مسیحی، مولانا و مایستر ...

چکیده در باب معناشناسی صفات خداوند، نظریات مختلفی ارائه شده است که رسالت این رساله، به بررسی و تحقیق دربار? آنها، و یافتن نظر برتر، اختصاص یافته است. شکی نیست که در دور? نزول وحی، هم? اعراب، از مسلمان و غیر مسلمان، متوجه فهم مفاهیم قرآن می شدند، مخصوصا درک و فهم صفات الهی، چنان برای آنها ملموس و قابل درک بود که زمین? پرسش جدی از آنها، برای شنوندگان پیش نیامد. اما بعد از طی این دوره، با نفوذ ا...

دشوارۀ واقعیت سلبی این است که گرچه وجود صدق‌ساز، نفس‌الامر و متعلق گزارۀ ایجابی صادقی چون «تهران پایتخت ایران است» در خارج هیچ مشکلی ندارد، وجود متعلق گزارۀ سلبی صادقی چون «تهران پایتخت ایرلند نیست» در خارج بسیار مشکل‌ساز و خلاف شهوده بوده و در واقع نوعی ثبوت معتزلی است. از آن‌جا که ویتگنشتاین از اندیشمندانی است که برخلاف پندار رایج، بسیار درگیر مسائل عدمی بوده است و به مهم‌ترین مسألۀ آن، یعنی ...