تاریخ‌نگاری از نخستین حوزه­هایی است که شیعیان بدان توجه کرده­اند. در مکتب کوفه به عنوان پیش‌قراول مراکز علمی شیعه، اولین آثار به نگارش درآمد. این‌که تاریخ‌نگاری در نخستین پایگاه خود چه روندی را طی نموده و چه تأثیری بر تاریخ‌نگاری اسلامی داشته، هدفی است که این نوشتار دنبال می‌کند. در این نوشتار، روند تاریخ‌نگاری شیعیان که از سدة نخست هجری آغاز گردید، در دو برهه دوران حضور ائمه و دوران پس از غیبت...

دانشمندان علم نحو بحثهای متفاوتی درباره پیدایش نحو و ریشه آن انجام داده اند و نتیجه بحث آنها این است که نحو عربی رفته رفته کم رنگ گشته بنابراین پیروان نحو سعی در جلوگیری از این پدیده نمودند . با نوشتن قواعد عربی ‘ مقداری از این تلاشها توسط مکتب کوفه و مکتب بصره و بغداد بعمل آمده است . البته هر کدام از این مکاتب قواعد و مقررات خاص خود را دارا هستند . آموزش نحو به شیوه مکتبها ی کوفه و بصره نه تن...

مسجد جامع بصره یکی از این مساجد جامعی بوده که از نهادهای سیاسی و فرهنگی جهان اسلام در دو قرن اول هجری محسوب می‌شود. سؤال اصلی این است که با توجه به حضور موالی و تازه مسلمانان در شهر بصره، مسجد جامع این شهر چه نقش و جایگاهی در توسعه مبانی دینی و فرهنگی اسلام داشت و تأثیر و تأثر آن با مسجد جامع کوفه چگونه بوده است؟ در پاسخ، ضمن نگاهی به تعاریف نظری، ابعاد و جامعیت مسجد در شهرها، به شکل‌گیری جامع ...

بخش قابل توجهی از جریان حدیثی شیعیان کوفه را در دوره امام باقر(ع) گروهی تشکیل می­­دادند که بین افضل بودن امام علی(ع) و مشروعیت خلافت شیخین جمع می­کردند. این گروهِ پیش­زیدی با امامیه نیز ارتباط داشتند و با ورود زید­بن­علی به کوفه از وی حمایت کردند. پس از قیام زید(رض)، طرفداران وی رویه فکری او را توسعه دادند و به ترویج آن مبادرت ورزیدند. مناسبات این گروه با شیعیان طرفدار نص موضوعی است که این نوشتا...

چکیده ابوتمام، حبیب بن اوس طائی، شاعر و سراینده قرن سوّم هجری، یکی از مشهورترین و بزرگترین شاعران عصر عبّاسی اوّل به شمار می رود. او مردی زیرک و باهوش بود و حافظه ای قوی داشت و به شعر و ادب عشق می ورزید. او به مدح بسیاری از امرا و خلفا پرداخته است. ابوتمام شاعری است که در سرودن شعر، تنها بر ذوق و قریحه تکیه نکرد؛ بلکه شعر، از دریچه نگاه او، نتیجه و ثمره تلاش عقلی و ذهنی است. او شعر خود را در پو...

خطبه­ی حضرت ام­کلثوم(س) از تأثیرگذارترین خطابه­های پس از واقعه­ی عاشورا محسوب می شود که ایشان با رعایت شرایط مخاطبان خطبه­ای کوتاه را در اوج تأثیرگذاری بر مخاطب ایراد کرده­اند. از ویژگی­های بارز این خطبه، فصاحت و بلاغت است که به ­صورت به­کارگیری الفاظ و مفاهیم آشنا و رایج برای مخاطبان،  بهره­گیری از ویژگی­های خطبه و لوازم و فنون مختلف اقناع مانند تأکید، تکرار، سوگند، شورانگیزی، ترغیب و ترهیب، گ...

با ظهور اسلام و آغاز وحی، گروهی در جامعه اسلامی شکل گرفت که به قُرّاء مشهور شدند. آنان از بزرگان و خواص جامعه اسلامی به شمار می‏آمدند. شناخت قرّاء و بررسی نقش آنان در تحولات فرهنگی، سیاسی قرن اول هجری محور اصلی بحث حاضر است.در بعد فرهنگی، قاریان، رهبران اندیشه و کارگزاران تولید و نشر علوم مختلف، از جمله: قرآن، تفسیر، فقه، حدیث، تاریخ و ادبیات عرب، در تمدن اسلامی بودند. آنان با حضور خود درمناطق تاز...

یکی از بسترهای اختلافمیان فریقین، روایات تفسیری است. این روایات در فهم قرآن و احکام کارایی دارد ونوع تعامل مسلمانان با این روایات، در شکل گیری باورهای ایشان و استخراج احکامشرعی، تأثیر بسزایی دارد. این میان تعامل اهل سنت با روایات اهل بیت اهمیتیدوچندان دارد؛ چراکه سخن اهل بیت، نزد شیعه بس مهم است؛ به گونه ای که هیچ برخوردمغرضانه ای با سخنان ایشان را برنمی تابند و از سویی، اهل سنت نیز جایگاه والا...

پس از وقوع رویداد کربلا و شهادت امام حسین(ع)، در دهه شصت هجری قمری قیام هایی با ماهیت خونخواهی و انتقام جویی از عاملان حادثه کربلا شکل گرفت. قیام توابین در سال 65هجری قمری اولین حرکت اعتراضی به شهادت امام حسین(ع) در شهر کوفه بود. این قیام به لحاظ نیروی تشکیل دهنده آن قیامی سراسر عربی بود و رهبران قیام علی رغم وجود گروه های نژادی مختلف در شهر کوفه، از نیروی غیرعرب در قیام خویش استفاده نکردند. قی...

اسواران، از لایه های پایین نجبای زمیندار در عصرساسانی بودند که در اثر اصلاحات نظامی و اداری خسرو اول(530-579.م)، برای تضعیف اشراف بزرگ به  صاحب منصبان نظامی و لایه های اجتماعی قدرتمندی در ساختار ارتشتاری عهد ساسانی اعتلا یافتند. این گروه از برکشیدگان خسرو در ساختار نظامی بودند که از دیوان دولت مواجب می گرفتند، رشد این دسته از نظامیان که منصب ومقامشان ناشی از وابستگی به اشرافیت کهن قبایلی نبود ب...