چکیده: مثنوی مخزن الاسرار نظامی در میان پنج گنج از پیچیدگی معنایی بیشتر برخوردار است و با وجود شرح هایی که از گذشته تا کنون بر این اثر نوشته شده است باز باید تا حد امکان در ارائه شرحی دقیق و کامل از آن کوشید. در این پژوهش قصد داریم، ابتدا به معرفی و تحلیل «ساختاری» و سپس به بررسی و نقد «محتوایی» ابیاتی چند از مثنوی مخزن الاسرار با توجه به چهار شرح وحید دستگردی، ثروتیان، زنجانی و ماحوزی بپردا...

عرفی شیرازی، از شاعران برجسته ی قرن دهم است که در شیراز متولّد شد. این نابغه ی عصر، که از گویندگان زبان فارسی به شمار می رود، آثاری به نظم و نثر دارد که با لحن حکیمانه ی نوشته های خویش، دیگران را متأثّر می کرد و در مدّت بسیار کوتاه، از زندگانی خود آنقدر گوهرهای شعری را به نمایش گذاشت، که چشم همه ی نویسندگان معاصر را خیره کرد و میان بزرگ ترین قصیده گویان و اعلی ترین غزلسرایان، جای خویش را برگزید. ...

چکیده از مباحث کهن نقد شعر و سبک شناسی، مبحث تأثیر و تأثر شاعران از یکدیگر و بر یکدیگر است. این اثر پذیری ها را استقبال، اقتفاء، اقتدا و ... خوانده اند که نه تنها معاصران را در بر می گیرد بلکه در متأخران بحث انگیزتر است. در تاریخ شعر فارسی چه در حوزه ی تأثیرپذیری و چه در میدان تأثیرگذاری، کمتر شاعری را با خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی می توان سنجید. تأثیر او بر شاعران دوره های بعد تا آنجاس...

چکیدهرشیدالدین ابوالفضل میبدی عارف بنام سدة ششم، و صاحب تفسیر کشف الاسرار است. در مواردی مفاهیم و تعالیم عرفانی میبدی از آراء کلامی او متمایز است اما در بیشتر موارد اعتقادات میبدی با مفاهیم عرفانی او در هم آمیخته است. این آمیختگی و پیوند، و همچنین پراکندگی اعتقادات کلامی میبدی در سراسر متن کشف الاسرار موجب شده تا از یک سو، مذهب کلامی او در بررسی‌های گذرا آشکار نشود و از سوی دیگر دیدگاهها و مشرب...

صور خیال یکی از رایج­ترین اصطلاحات در نقد ادبی است و از جمله اصطلاحاتی است که بیشترین تکثّر معنایی را داراست. واکاوی صورخیال شاعرانه یکی از راه­های تشخیص افتراق و اشتراک آثار ادبی است. بررسی از این دیدگاه در نهایت، سبک و ارزش هنری را روشن کرده و میزان قدرت، نوآوری و بهره­گیری از میراث گذشتگان را مشخص می­کند.  بیدل دهلوی (و بالطبع شاعران سبک هندی به­ویژه شاخه رهرو خیال) با باریک­بینی و تیز­بینی، ...

گرایش به زیبایی، به بهترین وجه، در ادبیات کهن ایران زمین، نمود یافته است. آثار ادبی قدیم، خصیصه های با ارزشی دارند که ناشناخته مانده اند و از آن جمله صورخیال برف و باران در شعر شاعران سبک خراسانی است که در این پایان نامه کوشش شده است تا ظرایف خیال گویندگان خراسانی با تکیه بر علم بیان و استناد به شعر آنان، دسته بندی و تفسیر شود. از این دیدگاه، ابر- ذرات ریز آبی که در جو معلقند- با بیشترین بسامد ...

مکتب وقوع به لحاظ تحولات سیاسی ـ اجتماعی در پیوند با دو دورة تیموری ـ به‌خصوص در نیمة دوم قرن نهم ـ و دورة صفوی است. این سبک از اوایل قرن دهم آغاز شد و در اواسط همان قرن رشد کرد و تا ربع اوّل قرن یازدهم ادامه یافت. درخصوص اشعار مکتب وقوع و تحلیل محتوای آن مباحثی پراکنده گفته شده است، امّا درمورد خاستگاه جغرافیایی آن، تاجایی‌که مولّفان جستجو کرده‌اند، هیچ بحث جدّیی مطرح نشده است. نویسندگان در این مق...

شیخ محمد اهلی شیرازی از شاعران معروف قرن نهم است که بیشترین فنون ادبی، بیانی و متنوع در عروض و قافیه را به کار بسته است. او در سرودن انواع شعر ماهر بود و در دیوان او انواع شعر از جمله: ترکیب، ترجیع و مقطعات و رباعیات و مخمس و مستزاد دیده میشود. به طور کلی شاعران عصر تیموری از جهاتی با شاعران دوره های بعد از خود متفاوت هستند. گویندگان این دوره هنوز از بیان قدما استفاده میکنند و زبان آنها، زبان ر...

مکتب وقوع به لحاظ تحولات سیاسی ـ اجتماعی در پیوند با دو دورة تیموری ـ به خصوص در نیمة دوم قرن نهم ـ و دورة صفوی است. این سبک از اوایل قرن دهم آغاز شد و در اواسط همان قرن رشد کرد و تا ربع اوّل قرن یازدهم ادامه یافت. درخصوص اشعار مکتب وقوع و تحلیل محتوای آن مباحثی پراکنده گفته شده است، امّا درمورد خاستگاه جغرافیایی آن، تاجایی که مولّفان جستجو کرده اند، هیچ بحث جدّیی مطرح نشده است. نویسندگان در این مق...

مبالغه و اقسام آن یکی از مهم ترین ابزارهای بلاغت است که برای آشنایی زدایی در متون ادبی - هنری کاربرد فراوان دارد. این شگرد ادبی باعث می شود که کلام مخیّل و تصویری شود و از صورت مستقیم و یک بعدی به صورت غیر مستقیم و چند بعدی درآید. یکی از مهم ترین موارد کاربرد مبالغه و اقسام آن در متون حماسی و غنایی می باشد. سرایندگان در متون غنایی به ویژه مثنوی های عاشقانه برای مدح و توصیف معشوق و زیبایی های وی ...