قرآن پژوهان درباره معناشناسی امامت حضرت ابراهیم در آیه 124 سوره بقره اختلاف نظر دارند. در این میان علامه طباطبائی نظریه بدیعی را ارایه کرده، امامت را به «هدایت به امر» معنا می کند چون در برخی از آیات (مانند السجده، 24؛ الانبیا، 72) هدایت به امر وصف امام قرار گرفته چنان که گویی در صدد بیان معنای آن است. هدایت به امر از نظر علامه همان هدایت باطنی تکوینی است که در آیات دیگر قرآن از آن یاد شده است ...

اختلاف مسلمانان در تشخیص زمان اذان صبح به خاطر عدم فهم دقیق و مشترک از آیۀ 187 سورۀ بقره است که برای نخستین بار در سال پنجم هجری زمان فجر صادق را تبیین کرد. اینکه مفهوم نخ سفید و سیاه در این آیه چیست و تشخیص این دو نخ از یکدیگر، دقیقاً با چه لحظهای از زمان شکل گیری فجر در افق مصادف می شود، موضوع اصلی این پژوهش است. در این راستا با استفاده از تفاسیر و فنون ادبیات عرب و اشعار دوران جاهلی و همچنین ...

مفسران در تفسیر آیات 106 بقره و 101 نحل مشهور به آیات نسخ، آراء مختلفی ارائه داده‌­اند. برخی از مفسران و اندیشمندان اسلامی، این آیات را ناظر بر نسخ حکم آیات در قرآن می‌­دانند و بر این باورند که این آیات به صراحت به مقوله نسخ حکم آیات اشاره کرده‌­اند. در مقابل دسته‌­ای دیگر از مفسران، این باور را نپذیرفته و اعتقاد دارند که این آیات به نسخ حکم آیات قرآن اشاره ندارند، بلکه مراد آ...

قرآن پژوهان در بسیاری از عرصه های قرآن پژوهی با پدیده ای به نام «اختلاف قراءت در قرآن کریم» رو به رو هستند. خاستگاه این پدیده آنجاست که قاریان قرآن کریم بر اثر علل و عواملی پاره ای از عبارتها و کلمات قرآنی را به صورتهای گوناگون خوانده اند. پاره ای از این قراءتها تنها به تلفّظ و طرز ادای کلمه یا عبارت مربوط می شود و به اختلاف در معانی منجر نمی شود. مانند «کفوا احد» و «کفْؤاً احد» و «کفوا احد» ولی ب...

سید محمد حسین فضل‌الله یکی از مفسران مبارز و علمای برجسته شیعه در لبنان می‌باشد. آنچه کاوش دیدگاه‌های ایشان را براى ما ضروری مى‌سازد، داده‌هاى تفسیری فراوانی است که در تفسیر «من وحی القرآن» وجود دارد. در این نوشته سعی شده که نگاه وی بر مراحل تاریخی انحطاط قوم بنی‌اسرائیل در قرآن بیان شود. فضل‌الله با توجه به آیات 74 تا 82 سوره بقره، انحطاط بنی‌اسرائیل را در سه مرحله تحجر، تحریف و نفاق به شیوای...

در آیه 31 سوره بقره، موضوع تعلیم اسماء به آدم مطرح شده است و مفسّران طی قرون متمادی، آراء مختلفی را ذیل آیه ارائه کرده‌اند که نیازمند تحلیل و بررسی است. این پژوهش با مطالعه تاریخ‌مند دیدگاه‌های تفسیری ـ از قرن نخست تا قرن پانزدهم ـ بر آن است تا سیر اندیشه مفسّران را ذیل آیه مورد شناسایی و ارزیابی قرار دهد و نشان دهد که تفسیر صحابه و تابعان ذیل آیه اغلب با نوعی ساده‌انگاری همراه بوده است و این نگا...

موضوع ازدواج مسلمان با غیر مسلمان در آیات مختلفی مانند: نور / 3، بقره / 221 و ممتحنه / 10 مطرح شده است، همچنین قرآن کریم در آیه 5 سوره مائده بحث نکاح مسلمانان با اهل کتاب را بیان فرموده است. مفسران فریقین در ذیل این آیه شریفه، دیدگاه‌های مختلفی را بیان کرده‌اند که می‌توان در چهار دسته تقسیم نمود؛ گروهی ازدواج مسلمان با اهل کتاب را به‌طور کلی ممنوع دانسته‌اند؛ برخی نیز آن را به‌صورت کلی جایز شمر...

قرآن کریم در آیات:‌ بقره / 228، 229، 231 و 232، احزاب / 49 و طلاق / 1، 2، 4، 6 و 7 به موضوع طلاق و عده آن پرداخته است. از این‌رو عدّه طلاق یکی از بایسته‌های قرآن کریم است. مطابق این آموزه، بیشتر زنان پس از طلاق باید مدتی صبر نموده و از ازدواج با دیگران خودداری ورزند. مقاله حاضر به دنبال تبیین حکمت این انتظار و چرایی ضرورت آن برای زنان و علت عدم نیاز برخی زنان به نگهداری این عده پس از اجرای حکم ط...

در این مقاله، با اشاره به روایت‏های مجعول تفسیری دربارۀ داستان هاروت و ماروت در آیه 102 سوره بقره، به جنبه‏های اسطوره‌ای این داستان پرداخته‏ایم و به‌ویژه، با توجه به پژوهش‌های خاور‏شناسان درباره این داستان، پیوند آن را با اساطیر و نیز داستان‌های ملت‏های گوناگون، بررسی کرده‏ایم؛ سپس دربارۀ باز‏تاب‌های ادبی و هنری این افسانه، سخن گفته‏ایم و سر‏انجام، تفاوت‌ها و شباهت‏های این داستان را با اساطیر د...

مفاد قاعده برگشت­‌ناپذیری حق ساقط شده این است که اگر کسی، حقی از خود، همچون حق شفعه، حق قصاص و غیره را ساقط نماید، دیگر نمی­‌تواند حق ساقط شده را مجدداً اعمال کند. فقهای امامیه و اهل­‌سنت در بسیاری از ابواب فقهی به برگشت­‌ناپذیری حق ساقط شده حکم داده­‌اند و در مقابل بعضی از فقهای امامیه و اهل­‌سنت قائل به برگشت­‌پذیری حق ساقط­ شده هستند. به­‌نظر می­‌رسد آیات 178 و 237 سوره بقره، موثقه سماعه، صحی...