هدف مقاله‌‌ی حاضر، یافتن ویژگی‌‌‌‌‌های زبان‌‌‌‌‌شناختی حکمت متعالیه است که آن را از دیگر اقسام حکمت اسلامی جدا می‌‌‌‌‌کند. مدعای نگارنده آن است که ویژگی‌‌‌‌‌های زبان‌‌‌‌‌شناختی، بهتر از دیگر معیارها - مانند نوع مسایل یا منابع - می‌‌‌‌‌تواند ویژگی‌‌‌‌‌های خاص حکمت متعالیه را نشان دهد. برای بررسی این ادعا از روش‌‌‌‌‌شناسی اسنادی استفاده شده است. حاصل این پژوهش، شناساندن ویژگی‌‌‌‌‌های زبان‌‌‌‌‌شنا...

داستان‌ها همیشه ظرفیت بسیاری برای طرح مسائل حکمی و تعلیمی داشته اند و داستان پیامبران به شکل ویژه از این ویژگی برخوردار است. یکی از این داستان‌ها ماجرای سراسر حکمت سلیمان است. حکمت در قصه سلیمان به چند صورت قابل تأمل است:1- لفظ حکمت که در داستان سلیمان صراحتاً به او منسوب است؛ سخنان حکیمانه و نغز می‌گوید و کتابامثال سلیمانمشحون از آن است. در قرآن نیز از علم مخصوصی که به سلیمان بخشیده شده یاد می‌...

ارسطو در پی واکاوی در میان موجودات جهان خارج و طبقه بندی علوم، مجبور به طبقه بندی موجودات گردید که همین امر وی و شارحان او را به تدوین نظریه کلیات پنجگانه واداشت. براساس این آموزه تمامی موجودات عالم مادی در حقیقتی به نام جسم با هم مشترک بوده و در حقیقتی دیگر که بعدا به نام فصل خوانده شد با یکدیگر متمایزند. بزرگ حکیم جهان اسلام ابن سینا با بهره از تعالیم ارسطویی و بهره ازآموزه تفکیک وجود و ماهیت...

شیخ اشراق برای حکمت عتیق اهمیت فراوانی قائل شده و حکمای باستان را در درک حقیقت مصیب دانسته است. وی از یک سو درصدد بود تا حکمت زردشت و افلاطون را با یکدیگر ترکیب کند و از سوی دیگر حکمت واحد و کلی و جاودانهای را به وجود آورد که از آموزههای دینی و اسلامی برخوردار باشد. روش شناخت شهودی در اندیشه سهروردی در مرکز قرار میگیرد و دو پایه استدلال و شهود اشراقی پایه های حکمت ذوقی او را تشکیل میدهد. دغدغه ...

 می‌دانیم که نسبت میان حکمت مشاء و حکمت اشراق، یکی از بحث‌های مهم فلسفۀ اسلامی است. بنابراین در این نوشتار ابتدا به تعریف دو حکمت مذکور پرداخته و سپس آثاری که حاوی حکمت مشرقی در میان تألیفات ابن سیناست و نیز توضیحاتی راجع به رساله‌های تمثیلی سهروردی آورده می‌شود. پس از آن یازده مورد از وجوه اشتراک این نوع تألیفات بیان می‌شود که از مهم‌ترین موارد میان این نوع آثار دو فیلسوف، می‌توان کاربرد زبان ...

انگارۀ تاثیر «حکمت عملی و اخلاق» در تکامل نفس، علاوه از اهمیَت فوق العاده‌اش در نیل به «مرتبه فوق تجرد عقلی» در حکمت ملاصدرا، از ترابط میان این دو رهیافت نزد وی خبر می‌دهد. توجَه به اندیشه‌های فلسفی صدرالمتألهین شیرازی هم‌چون «جسمانیة الحدوث بودن نفس، حرکت جوهری، تشکیک مراتب نفس و اتحاد عاقل به معقول»، که نقطه عزیمت پژوهش حاضر و مدخل آن نیز بشمار می‌روند، تاثیر بسزایی در طرح، درک و چگونگی تجرد نف...

تحقق معرفت به گونه رئالیسم خام و رئالیسم انتقادی از دغدغه‌های مهم اندیشمندان بوده است. نظریه مطابقت که به عنوان تئوری صدق حکمت متعالیه به حساب می‌آید، تاب آن را دارد که به گونه رئالیسم خام و رئالیسم انتقادی تعبیر و تفسیر شود. مسائل حکمت متعالیه به گونه‌ای سامان یافته‌اند که بر هر دو تفسیر می‌توان شواهدی ارائه نمود. با توجه به ناسازگاری میان دو تفسیر باید یکی را به عنوان نظر نهایی ملاصدرا انتخاب...

عدالت در اندیشۀ صدرایی، یک محور اساسی بوده و در آثار او به ابعاد مختلف آن پرداخته شده است؛ این پردازش تا آنجاست که حتی می توان مدعی شد که بنیان حکمت متعالیه، براساس نگرش به عدل بنا شده است و بر این اساس حکمت صدرالمتألهین را می­توان حکمت عدل و اعتدال، و فلسفۀ او را فلسفۀ عدالت اجتماعی دانست. عدالت پژوهی در حکمت متعالیۀ ملاصدرا، ساحت­های مختلفی دارد که کمتر به آنها توجه شده و ما در نوشتار حاضر، ب...

در خصوص سازگاری یا ناسازگاری آموزه‌های حکمت متعالیه با آموزه‌های قرآنی و وحیانی همواره اختلاف نظر وجود داشته است. مقاله‌ی حاضر با هدف بررسی میزان هماهنگی آموزه‌های حکمت متعالیه با آموزه‌های قرآنی، یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفی-کلامی یعنی مسأله‌یهدف‌داری آفرینش را با روش تحلیلی-تطبیقی، در سه محور اصل غایت‌مندی، علت غایی و غایت افعال الهی، از دیدگاه قرآن کریم و حکمت متعالیه مورد بررسی قرار داده و ب...

هرچند تاکنون در باب رابطة اخلاق و شریعت و نیز ارتباط متقابل آن دو با علوم گوناگون، از جمله سیاست، پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته، تصویر روشنی از ارتباط اخلاق و سیاست در پرتو شریعت، برای حل ابهامات موجود، ارائه نشده‌است. دراین‌خصوص، ملاصدرای شیرازی، برای نشان دادن نسبت اخلاق و سیاست، دستگاه فلسفی ویژه‌ای بنا نهاد (حکمت متعالیه)، که جامع عقل و وحی بود، هرچند باید به این سؤال پاسخ داد که او چگونه توا...