قرآن کریم در درازنای سال ها و به صورت تدریجی برای هدایت بشر نازل شده استوآغاز این نزول چگونه و با چه آیاتی و سوری بوده است؟ مفسران و قرآن پژوهان به این سؤال ها پاسخ های مختلفی داده اند . در این مقاله اقوال مختلف موضوع: 1) پنج آیه آغازین «سوره علق»؛ 2) سوره حمد؛ 3) سوره مدثر، به نقد کشیده شده آن گاه سخن استوار که آغاز نزول قرآنی با بسم الله الرحمن الرحیم است گزارش شده است. کلید واژه ها: قرآن، ...

واژه­ «آیه»، یکی از تقسیم بندی­های قرآنی مستند به خود قرآن است که در متن کلام الهی نیز به کار رفته است. این واژه، معانی و استعمالات مختلفی دارد که در روایاتی از معصومان(ع) برخی از این کاربردها ملاحظه می­شود. این مقاله درصدد واکاوی معانی این واژه و کاربردهای آن در روایات شیعه است. از جمله، حدیث هشام بن سالم که در ظاهر، دلالت دارد قرآن کریم مشتمل بر هفده هزار آیه است. اختلاف میان آن رقم و تعداد آ...

واژه فتنه از کلمات کلیدی قرآن کریم می‌باشد که با واژگان دیگری چون کفر، شرک، قتل، عذاب و ... ارتباط سیستماتیک دارد. از طرفی خود کلمه فتنه در آیات مختلف معانی و وجوه گوناگونی داشته و در ضمن آیات قرآن در چندین معنی استعمال شده است. برخی از صاحب‌نظران معانی متعددی برای این واژه بیان داشته‌اند. این نوشتار پس از بیان مقدمه‌ای کوتاه از علم معناشناسی، به تحلیل و بررسی وجوه معنایی فتنه در آیات قرآن کریم...

مفهوم «کریم» یکی از مهم‌ترین مفاهیم مورد توجه در فرهنگ عربی، به‌ویژه در دو دورة پیش و پس از ظهور اسلام بوده‌است. تکرار این واژه در قرآن نیز نشان‌دهندة اهمیت آن است. مفهوم واژة «کریم» در عصر جاهلی و پس از نزول قرآن مجید دچار تحول عظیمی شده‌است. در نوشتار حاضر، تحول معنای «کریم» در قرآن، نسبت به دورة پیش از نزول بررسی گردیده‌است. با تحلیل فرهنگ جاهلیت و کاربردهای واژة «کریم» در دورة جاهلی، مشخص ش...

واژه لعن و مشتقات آن در مجموع 41 بار در قرآن به کار رفته است. این مقاله با بکارگیری روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها، با مبنا قرار دادن دیدگاه مفسران و با استناد به کتب لغت در صدد تبیین دقیق این مسأله است که این واژه به چه معانی به کار رفته، ارتباط معنایی آن با واژگان مشابه چگونه بوده و وجوه معنایی آن در قرآن چیست. طبق بررسی صورت گرفته واژه لعن که پیشینه آن طبق بیان قرآن به زمان امت‌های پیشین می...

هدف نوشتار ذیل بررسی این مسأله است که واژگان بسیط قرآن در چه نوع معنایی استعمال شده است و با چه روشی می توان معنای مقصود آنها را باز یافت؟ در این مقاله با اشاره به سه نوع حقیقت لغوی، عرفی و شرعی و تحلیل مفاد وضع به ویژه از منظر اصولیان شیعه و بیان نقش بافت سخن و فرهنگ قرآن در ترسیم معنای واژه های آن، مفردات قرآن در سه گروه مفهوم لغوی، معنای عرفی و معنای خاص قرآنی دسته بندی می شود و آنگاه پی جوی...

امروزه، با دلایل فراوان از جمله عکس های هوایی و ماهواره ای مسجل شده است که زمین به شکل سطحی معلق در فضا نیست.از سوی دیگر، برخی پژوهشگران مدعی اند که در قرآن کریم، زمین به صورت سطحی هموار و پهن معرفی شده است.در این مقاله، با معناشناسی دقیق تر واژه «ارض» و ارزیابی مدلول آیات مربوط بدان، دریافته ایم که آنچه قرآن به صورت سطحی پهن و هموار معرفی شده، مجموع کره زمین نیست؛ بلکه واژه «ارض» در معنای نخست...

چکیده واژه فردوس که تنها 2 بار در قرآن کریم آمده است، در طول تاریخ، سیر و تطور معنوی و همچنین انتقال جغرافیایی و زبانی پیچیده‌ای داشته است؛ تا حدی که لغت شناسان نتوانسته‌اند به نظریه‌ای واحد درباره آن برسند. در این نوشتار به معناشناسی این واژه، قبل، همزمان و بعد از نزول قرآن کریم پرداخته و با کاوش در سیر تحول معنایی آن در طول تاریخ و بررسی موارد تکرار شده آن در قرآن کریم، به بررسی لغات قریب ال...

هدف پژوهش حاضر بازخوانی « آرمان شهر » از دیدگاه قرآن کریم است. بر این اساس مطالعه حاضر با مطالعه روی 81 آیه از آن که شامل واژه های مرتبط با شهر هستند، و با استناد به تفسیر معیارهای شهر آرمانی از دیدگاه قرآن کریم را با استفاده از روش تحلیل محتوا به ،« المیزان » دست آورده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که از نظر قرآن، جامعه مطلوبی وجود دارد که در پناه پروردگار یگانه و با هدف مشخص شکل می گیرد. در...

مطالعه لغات اضداد در قلمرو آیات قرآن و بررسی کاربرد آنها در معانی ناهمساز است. نویسنده، پس از بحث مختصری در مورد وجود مشترک لفظی در قرآن، لغات اضداد را از این دست دانسته و »ضدّ« را در اصطلاح به معنای لغتی تعریف کرده که دو معنی دارد و هر یک مخالف دیگری است. سپس به معرفی آثاری پرداخته که با موضوع »الأضداد« در طول تاریخ توسط لغویان به رشته تحریر درآمده و از »الاضداد« محمد بن قاسم انباری، ابن سکّیت، ...