فرارود یا ماوراءالنهر، هرچند امروزه، آسیای مرکزی نام گرفته است، به لحاظ تاریخی بخشی از مجموعۀ فرهنگی و تمدنی ایران بوده است. «سارت»، که واژه‌ای رایج در زبان ترکی جغتایی است، تا آستانه سدۀ بیستم میلادی لفظی پرکاربرد برای نامیدن بخش چشمگیری از مردم یکجانشین آسیای مرکزی به شمار می‌رفت. این اصطلاح در فضای پرآشوب و متحول پس از انقلاب روسیه، از دایرۀ مطالعات قوم‌شناسی و بررسی‌های آماری آسیای مرکزی حذ...

موضوع روابط ایران و روسیه با آسیای مرکزی به‌صورت جداگانه موضوع پژوهش‌هایی قرار گرفته است. اما مقایسه سیاست خارجی دو کشور در این منطقه کمتر مورد توجه بوده است. در چنین شرایطی شناخت نقاط اشتراک و اختلاف سیاست خارجی دو کشور در منطقه و نیز به‌دست آوردن درکی درست از علت‌های این اشتراک‌ها و اختلاف‌ها دشوار است. در این پژوهش به موضوع روابط ایران و روسیه در آسیای مرکزی از زاویه دیگری نگریسته شده است. د...

نخبگان فرهنگی آسیای مرکزی در اواخر قرن نوزدهم میلادی تحت تأثیر جریان‌های نوگرایی روسیه، غرب و جهان اسلام، پی به انحطاط فرهنگی و سیاسی خود برده و جنبش اصلاح‌طلبانه «معارف‌پروری» به رهبری احمد مخدوم دانش به راه انداخته، خواستار اصلاح نظام آموزش سنتی، زبان و ادبیات شدند. درنهایت با شکل‌گیری جنبش «جدیدیه» در تاتارستان روسیه، نوگرایان آسیای مرکزی در این جنبش جذب شدند. حرکت جدیدیه، خواستار اصلاح نظام...

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آنکارا امید زیادی به ایجاد یک جهان ترک متحد داشت. انتظارات ترکیه در این خصوص به ‏طور عمده بر فرض استقبال جمهوری ‏های آسیای مرکزی از این ایده و درعین حال نامحتمل دانستن فرض احیای قدرت روسیه استوار بود. با این همه نه ایدئولوژی پان‏ ترکیسم و نه نوعثمان ‏گری پیروزی آرمان‏ های این کشور بر واقعیت ‏های منطقه و نظام بین ‏الملل را باعث نشدند. هدف اصلی مقاله، واکاوی زمین...

پس از فروپاشی اتحاد شوروی در دهۀ 1990 و رکود اقتصادی چشمگیر حاصل از آن در منطقۀ آسیای مرکزی، در دهۀ نخست سال 2000، منطقه روند رشد سریع اقتصادی و ادغام داخلی و خارجی را تجربه کرد. ادغام در آسیای مرکزی، اتصال بین قزاقستان، قرقیزستان افغانستان و رشد سریع در روابط اقتصادی با برخی از همسایگان بزرگ، به‌ویژه چین و روسیه بود. این فرایندِ ادغام آسیای مرکزی بخشی از روند بزرگ‌تر ادغام فضای اقتصادی اوراسیا ...

استفاده از ظرفیت ها و بسترهای موجود و توسعه همکاری و مناسبات همه جانبه با کشورهای آسیای مرکزی همواره یکی از دغدغه های اصلی در تعاملات من طقه ای ایران بوده است . به گونه ای که در سیاست گذاری های کلان جمهوری اسلامی به ویژه در سال های اخیر، توسعه مناسبات با این کشورها اهمیت فراوانی یافته است . این مهم با طراحی و بهره برداری از راه آهن شرق دریای خزر یا همان راه آهن ایران - ترکمنستان - قزاقستان نمود...

ایران همواره به منطقۀ آسیای مرکزی به‌عنوان منطقه‌ای در مجاورت جغرافیایی‌اش از جنبه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، ژئوپلیتیک و امنیتی توجه داشته است. با توجه به پیوستگی‌های مختلف ایران و آسیای مرکزی، وضعیت امنیتی در منطقه از منظر ثبات و بی‌ثباتی می‌تواند بر امنیت ایران تأثیرگذار باشد. در بیش از یک دهۀ اخیر، با تغییر رخ‌داده در مفهوم امنیت و طرح جنبه‌های نوین امنیت، بر میزان اهمیت آسیای مرکزی...