قاعده لطف یکی از قواعد مهم کلامی است که از آغاز شکل‎گیری کلام اسلامی مورد اتکای بسیاری از متکلمان مسلمان برای اثبات برخی از اصول اعتقادی اسلام بوده است. متکلمان امامیه و معتزله قاعده لطف را یک برهان عقلی تمام می‎دانند که با فرض وجود اصول سه‏گانه آن، یعنی «وجود تکالیف الهی بر عهده بندگان»، «وجود مشوٌق‏ها و لوازمی که غالب مکلفان را به طاعت نزدیک و از معصیت دور می‏کنند» و «نبودن بدیل و جایگزین مطمئ...

یکی از مسائلی که جزء بنیادین حکمت محسوب می‌شود چگونگی فهمِ مابعدالطبیعه است. مسئله این است که چگونه و با چه وسیله‌ای می‌توان به فهم مابعد‌الطبیعه نائل شد؟ ارسطو و فیلسوفان مشائی روش برهانی و عقل را راه‌ حل مسئله‌ می‌دانند. اما سهروردی در کنار برهان، از کشف و تأله سخن به میان می‌آورد و از همین جا روش‌شناسی او متفاوت از روش‌شناسی فیلسوفان متقدم وی می‌شود. تأله و کشف راه مشاهدۀ عالم غیرجسمانی است ک...

ملاصدرا فرایندهای حصول معرفت را با توجه به قوای ادراکی مؤثر بر حصول معرفت به سه فرایند حسّ و خیال و عقل تقسیم می کند و فرایندهای عقلی را مشتمل بر دو فرایند کشف و برهان و فرایند کشفی را مشتمل بر دو فرایند وحی و الهام می داند و از نظر او درجۀ اعتمادپذیری هر یک از این فرایندها متفاوت از دیگری است و درجۀ اعتمادپذیری فرایند بر حصول باور صادق مؤثر است. استفاده از فرایندهای برهان و کشف و وحی و الهام وا...

برای حل مسئلۀ ربط ثابت به سیال، میرداماد و ملاصدرا طبایع مادی را از حیث ثباتشان، مجعول مفارقات می دانند تا محظور ربط ثابت به سیال وجود نداشته باشد. لکن ابهامات زیادی در مورد حیثیت ثبات طبایع که از آن تعبیر به عالم دهر می شود و همچنین رابطۀ عالم دهر با عالم ماده وجود دارد. در این مقاله ابتدا در قالب یک برهان کیفیت نسبت ما بین عالم دهر و عالم ماده که دوگانگی اعتباری و یگانگی حقیقی طبایع دهری و ما...

در مباحث مربوط به معرفت دینی و خداشناسی، شناخت فطری و راه یابی از طریق درون یکی از راه های قابل توجه است. از جمله راههای خداشناسی تعلیماتی است که از طریق براهین عقلی و بیانات شرایع به بشر رسیده است. باید توجه داشت که در عین حال انسان هایی وجود دارد که قادر به درک مبانی استدلال عقلانی و قبول بیانات شرایع نمی باشند.لذا برای این عده مسیری دیگر در همان معرفت و ارتباط با ذات خداوند از طریق فطرت انسا...

چکیده : عدل الهی از جمله مسائلی است که ذهن هر انسان موحّدی را به خود معطوف می کند و نه تنها دینداران بلکه منتقدان افکار دینی را به تکاپو و جنبش وا می دارد. عدل الهی از اصول اعتقادی امامیه به شمار می آید و در اهمیّت این مسأله همین بس که در کنار توحید قرار گرفته است. اگر عدل الهی به درستی تبیین شود می تواند ریشه بسیاری از مشکلاتی که باعث پیدایش علل مادیگری و الحاد شده است را بخشکاند و زمینه بسیار...

مولانا در اشعار غنایی مثنوی که حاصل تعامل سازنده و دوجانبه بنده با معبود است پارامترهایی در معرفت و وصال حق دخیل می داند. نغمه های عارفانه­ی این اثر سترگ، حاصل قلبی سرشار از عشق و معرفت به خالق است. برای متحلی شدن به این درجه از محبت، ساز و کارهایی در مثنوی منعکس شده است. اولین ابزار لازم، عقل و برهان است؛ البته نه هر عقلی با هر کیفیتی. مولوی یکی از مهمترین کارکردهای عقل را فهم باورهای دینی و ر...

برهان صدیقین ابن سینا برای اثبات وجود خدا، یکی از مقبول ترین براهین اثبات وجود خدا محسوب می شود. یکی از چالش های مطرح در مورد این برهان، بحث از لمّی بودن یا إنّی بودن آن است. بر اساس یک برداشت مشهور و سنتی از کلمات ابن سینا، برهان إنّی مفید یقین نیست و لذا در مسئلة اثبات وجود خدا کارآمدی ندارد. اقامة برهان لمّی نیز برای خداوند ممکن نیست؛ زیرا در برهان لمّی، سیر از علت به معلول صورت می گیرد و خداوند ...

این پایان نامه که در موضوع معادشناسی نگاشته شده است،شامل شش فصل می باشد که در هر کدام از آنها به جنبه هایی از معاد، با دید فلسفی- کلامی، از نظر خواجه نصیرالدین طوسی و فخرالدین رازی، پرداخته شده است. در اولین فصل کلیاتی در باره موضوع تحقیق مطرح گردیده است. مباحثی چون: تبیین مسأله، معنای لغوی و اصطلاحی معاد، پیشینه، و سوالات اصلی و فرعی معادشناسی، قلمرو، فرضیه و روش تحقیق، زندگی نامه ی خواجه نصی...

هرچند کانت در نقد عقل محض، مغالطات برخاسته از الهیات نظری را خاطر نشان ساخته است ولی از این میان، برهان فیزیکی- خداشناختی (غایت شناختی) را ارزشمند دانسته است. وی در نقد عقل عملی، صورت صحیح خداشناسی را در قالب الهیات اخلاقی عرضه نموده و برخی از مبانی نظری آن‌را در نقد قوه حکم تبیین کرده است. در اثر اخیر، با تقریری جدید از برهان فیزیکی- غایت شناختی به‌مدد قوه حکم تأملی، تصویری فی‌نفسه (نومنال) از...