این مقاله، پس از مقدمه­ای کوتاه درباره مفهوم وزارت در ادب فارسی، به بررسی زندگی وزیران عصر حافظ پرداخته است. خواجه عمادالدین محمود کرمانی، خواجه برهان­الدین فتح الله، خواجه قوام­الدین محمد صاحب عیار و جلال­الدین تورانشاه، چهار وزیری هستند که حافظ به آنها علاقه ویژه داشته و اشعاری در ستایش آنها سروده است. بررسی اشعار حافظ در ستایش وزیران یاد شده، با نگاهی تاریخی موضوع اصلی این مقاله است. مطالعات...

درباره حافظ و غزل او سخن بسیار گفته اند؛ شاید بسی بیش از دیگر سخنوران زبان فارسی. علت این امر را می توان در اشعار چند پهلو و سرشار از ابهام و رمز و راز او بازجست. از این رو، یکی حافظ را عارفی وارسته می نامد که تمامی اشاراتش تأویل عارفانه دارد و دیگری، او را انسانی می پندارد که هرلحظه در حال و هوایی متفاوت سیر می کند. برخی نیز او را شاعری هنرمند و زیرک دانسته اند که تنها به خلق اثری ادبی پرداخته...

سبک معماری هر دوره، بازتابی از طیف اندیشه‌گان و گفتمان آن دوره است و به تبع دیگرگونی اوضاع اجتماعی و فرهنگی، دیگراندیشی و دیگربینی در تمامی سطوح آگاهی آدمی رخ می‌دهد. گفتمان مسلط هر دوره، بینش و خوانشی دیگرگون را می‌طلبد. یکی از مواردی که در عصر حافظ نیازمند دیگرخوانی است،عماری در دفتر حافظ است. واژگان معماری در دیوان حافظ دامنه‌ی گسترده‌ای دارد و جالب‌تر این که این واژگان، در زیرساخت و روساخت ...

دیوان حافظ شیرزای همواره منبع الهام شاعران و غزل سرایان بزرگ ایرانی بوده و هست، ناقدان و شارحان اوقات طولانی از عمر خویش را صرف فهم و درک و بررسی موشکافانه این دیوان نموده اند، عظمت و بزرگی حافظ، و ظرافت و دقت معنایی شعرا باعث شده است که ترجمه غزل های وی کاری بسیار دشوار جلوه نماید، و کمتر کسی قادر باشد که معانی این غزل ها را آن گونه که شایسته است به زبان های دیگر منتقل نماید. کتاب دیوان عشق که...

حافظ ـ غزل‌سرای بزرگ تاریخ ـ از شعر پیشینیان بهرة فراوان برده و گاه مضامینی را از آنان اخذ و یا اقتباس نموده است، اما بیشتر مضامین اقتباس‌شده از دیگران را بهتر از صاحبان اصلی آنها به‌تصویر کشیده است. پژوهشگران حافظ‌شناس، پیشینة الفاظ و تعابیر و معانی و مضامین حافظ از دیگران را در ادبیات منظوم و منثور پیش از او، از رودکی گرفته تا عصر خود حافظ و حتی شارحان بعد از وی، مورد تتبع و جست‌و‌جو قرار داد...

حافظ شیرازی از شاعران ایران‌زمین است که شهرتش را باید در سرودن غزلیات او جستجو کرد. وی به­دلیل احاطة کم‌نظیر بر فنون بلاغی، غزلیات خود را به­زیبایی و هنرمندانه، بدین آرایه‌ها مزیّن کرده است. شهرت حافظ، همة عالم، حتّی جهان عرب را درنوردیده است. ادیبان عرب از اوایل قرن بیستم به پژوهش پیرامون حافظ پرداختند و اوّلین گام در این زمینه را ابراهیم شواربی - مترجم و نویسندة مصری - برداشت. تاکنون بیش از سی ت...

ساخت هندسی غزل‌های حافظ، یکی از بارزترین ویژگی‌های شعر حافظ است که در تحقیقات حافظ ‌‌پژوهی بارها مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه دربارۀ انسجام عمودی غزل‌های حافظ، دیدگاه‌های متفاوت و حتی متباینی طرح شده است، در مورد ساختار افقی و نظم هندسی ابیات شعر او اتفاق نظر بیشتری وجود دارد. با این همه هنوز الگوهای ساختمند حافظ در شکل‌بخشی به ساختار ابیات، به شکل نظام‌یافته تبیین و صورت‌بندی نشده است. این ...

شخصیت‌بخشی یکی از بارزترین صور خیالی است که از سوی حافظ مورد استفاده قرار گرفته است. حافظ به اشیا و عناصر گوناگون طبیعت شخصیت انسانی می‌بخشد. این شخصیت‌بخشی‌ها اغلب برخاسته از عواملی است و شاعر در آن اهداف خاصی را دنبال می‌کند. در بین عناصر مشخص، شاعر به شخصیت‌بخشی به می ‌توجه خاصی دارد. بررسی انگیزه‌ها و اهداف شخصیت‌بخشی‌ها نسبت به می‌ نشان می‌دهد که حافظ در ورای ظاهر ابیات در مورد می، به دنبا...

تمثیل از مباحث علم بیان و حکایت و روایتی است که به عنوان مشبهٌ­به برای مطلبی در کلام  می­آورند و هرچند که معنای ظاهری دارد امّا مراد گوینده، معنای کلّی­تر دیگری است. در تمثیل معمولاً سمبل هم به کار می­رود. این مقاله در پی پاسخ­گویی به سوالاتی از این قبیل بوده است که کاربرد صنعت ادبی تمثیل در غزل حافظ چیست؟ حافظ چگونه از این شیوه در حصول اهداف خود استفاده کرده است؟ چه رابطه­ای بین تمثیل و نمادهای حا...