یکی از روابط مفهومی میان واژگان زبان، رابطۀ باهم‌آیی است که بیانگر همنشینی دو یا چند واژه است؛ به گونه‌ای که احتمال با هم آمدن آ‌ن‌ها قابل پیش‌بینی باشد. در زبان ادبی باهم‌آیی، حاصل تداعی ذهنی و ابداع ارتباطات هنری و زبانی میان اجزای کلام است. شعر فارسی از نظر رعایت تناسب و هارمونی در ابعاد مختلف سخن، همواره ممتاز بوده است و این ویژگی در شعر فردوسی نیز وجود دارد. پژوهش حاضر ب...

از‌ آنجایی که شعر نتیجه‌ی در هم شکستن نظام و اصول حاکم بر زبان معیار (خودکار) است، شاعر برای خلق یک اثر هنری ناگزیر است از این هنجارها عدول کند و برای ظهور این دگرگونی از ابزارها و شگردهای گوناگون بهره می‌برد که سبب نزدیک شدن محور زبان به نقش ادبی آن می‌گردد. در این میان، بیدل دهلوی به‌عنوان برجسته‌ترین شاعر سبک هندی در به نمایش درآورند ویژگی‌های فرمی و محتوایی این دوره، به خلق و به‌کارگیری شگر...

میرزا محمّدخان مجدالملک از رجال سیاسی و یکی از منتقدان و نویسندگان عصر قاجار است و «رسالۀ مجدیّه»ی او، یکی از نخستین آثار انتقادی منثور فارسی است که پیش از پیروزی انقلاب مشروطه، به نگارش درآمده و معایب و نابسامانی­های عصر ناصری را در قالب نثری استوار، انتقادی و طنزآمیز به تصویر درآورده است. مقالۀ حاضر به شیوة توصیفی_تحلیلی به نقد و تحلیل جنبه­های انتقادی این اثر پرداخته است. نویسنده با بهره­گیری ...

این که شاعران برخی سروده­های خود را تکرار کنند، امری رایج است. در اشعار حافظ نیز، هفده مصراع و یک بیت تکراری در هم ریخته، وجود دارد. به نظر می­رسد تکرار این اشعار اتفاقی نبوده و حافظ اهدافی مشخص را پی می­گرفته­است. حال مسأله این است که حافظ از تکرار این اشعار چه اهداف فکری و اغراض بلاغی را در نظر داشته­ است؟ در این مقاله با روش تحلیلی توصیفی به این موضوع پرداخته شده­است. تاریخ دقیق سروده­های حا...

چکیده ندارد.

رمزهای هندسی تعبیری مدرن از مجموعه ای از شگردهای ادبی است که قدمای بلاغی ما تحت عنوان تمثیل و متأخران تحت عنوان رمز، سمبول و پارادوکس از آن نام می برند. در این رویکرد، زبان در معنای حقیقی خود بکار نمی رود و معنای مجازی و رمزی، مورد نظر شاعر و نویسنده است. بی تردید، یکی از گروه های فکری جهان اسلام صوفیه هستند که این نوع بیان و زبان را برای تبیین آموزه های عرفانی خود مورد استفاده قرارمی دهن...

آموزه­های تعلیمی از مضامین رایج در قصاید نظامی است که در کنار خمسة او،  تا کنون از نظر مغفول مانده­است. در فرایند خوانش این قصاید، مشخص می­شود که نظامی در بیان مسایل تعلیمی، سبکی اقناعی به کار می­گیرد؛ به این معنی که با روش­هایی چون انذار، تبشیر، اسلوب استفهام و اسلوب شرط سعی در قبولاندن مفهوم مورد نظر خود و یا تغییر نگرش مخاطب دارد. البته؛ گاهی از شگردهای بلاغی چون: تکرار، تلمیح، تمثیل و اسلوب...

موضوع این مقاله دربارهء یکی از شیوه های بلاغی یا ساختارهایی است که در متون ادبی و هنری به چشم می خورد. در این شیوه، هماهنگی و توازن آوایی مرجود در میان کلمات، معنی تازه می آفریند, بدین معنی که موسیقی ایجاد شده از رهگذر وحدت یا تضاد صامتها و مصوتهای کلمات با مفهو م مورد نظر شاعر هماهنگی و مطابقت دارد. بنابراین در این ساختار هنری، موسیقی کلمات موجب تقویت معنی می گردد، معانی متضادو دور از هم را ...

آموزه­های تعلیمی از مضامین رایج در قصاید نظامی است که در کنار خمسة او،  تا کنون از نظر مغفول مانده­است. در فرایند خوانش این قصاید، مشخص می­شود که نظامی در بیان مسایل تعلیمی، سبکی اقناعی به کار می­گیرد؛ به این معنی که با روش­هایی چون انذار، تبشیر، اسلوب استفهام و اسلوب شرط سعی در قبولاندن مفهوم مورد نظر خود و یا تغییر نگرش مخاطب دارد. البته؛ گاهی از شگردهای بلاغی چون: تکرار، تلمیح، تمثیل و اسلوب...