در عالمی که مملو از کثرات می باشد؛ حقیقت مطلقی سایه برافکنده است که اصل و اساس تمامی آنها محسوب می گردد؛ به طوریکه هیچ یک از این کثرات، بدون او از هیچ حیثیت و هویتی برخوردار نمی باشد. فلوطین از مجرای فیض و همچنین از خلال اقانیم سه گانه احد ، عقل و نفس به تبیین این واقعیت و در واقع به تبیین حقیقت آفرینش پرداخته و هویت کثرات را در اتباط مستقیم با مبدئی بیان نموده که با سببیتی خاص، عالم را از خویش...

« فره ایزدی که از آن به نوری تعبیر میشود که در افرادفایز میشود تا توان انجام امور بیابند، و خاص ترین آن به پادشاهان عالم،عادل و حکیم می رسد،مبنای نگرش ایرانیان باستان به حکومت و حاکم،عامل مشروعیت بخش و موید اساس حقانیّت الهی پادشاهان بود که در برخی از برهه ها خصوصاً با آمیختگی دین و دولت سبب تحکّم و به ویژه استبداد دینی حکام شده،پس از فراز و نشیب هایی درعصر اسلامی با ورود اعراب به ایران به خاموشی ...

تفسیر مجمع البیان که در دوره گذار از روش تفسیر نقلی به تحلیلی، سامان یافته، نقطه پیوند اسلوب قدیم و جدید و در شمار اندک تفسیرهایی است که دارای اسلوب، سیاق عالمانه و مکانت علمی همه زمانی می باشد. پژوهنده، در آغاز، تفسیر نامبرده را بلند آوازه ترین تفسیر از میان تفسیرهای سه گانه شیخ طبرسی می شمارد که اگر چه از تفسیرهای معاصر و پیش از خود چون »الکشاف« و به ویژه »التبیان« شیخ طوسی الهام گرفته اما بر...

اعتقاد به وجود جهانی مثالی که پیش از خلق دنیای مادی موجود بوده است، اگر چه بیشتر به افلاطون و نظریه عالم مثلی او منسوب می شود، ریشه در اندیشه های زرتشت و اعتقاد به جهان فروشی دارد. این باور در اندیشه فلاسفه و عرفای اسلامی نیز رسوخ کرده، از آن به "اعیان ثابته"، "عالم مثل معلقه" و... تعبیر شده است. چنین تفسیری از وجود دو گانه (جهان "مثالی و عالم "سایه")، در اندیشه و جهان بینی مولانا نیز به روشنی ...

تکوین و توجیه دانش بشر دغدغه دیرینه اندیشمندان بوده است. در طول تاریخ تفکر بشر دیدگاه هایی در این زمینه شکل گرفته است. مبناگرایی دیدگاهی در این زمینه است که سابقه آن به دوران یونان باستان بازمی گردد. بر اساس این دیدگاه، معلومات بشر به دو دسته معلومات پایه و غیرپایه تقسیم می گردد. معلومات غیرپایه به طور مستقیم یا غیرمستقیم، از طریق معلومات پایه توجیه گشته و یا تکون می یابند؛ درحالی که معلومات پا...

در یک تقریر کلی، تفاوت نحله­های اندیشگانی را می­توان به تفاوت «انسان­شناسی» آن نحله­ها ارجاع داد؛ یعنی می توان بنیان های اندیشه و مواجهات یک عالم فکری با جهان واقع را متعین از طرز تلقی آن اندیشه نسبت به مفهوم «انسان» دانست. لذا یکی از بهترین شیوه­های تحلیل برای فهم تفاوت­های نظام­های اندیشگانی، مقایسه ی تطبیقی «انسان­شناسی» آن ها و تعاریفی است که از مفهوم «انسان» به دست می­دهند. در این مقاله سع...

موضوع متناهی یا نامتناهی بودن عالم طبیعت از دیرباز علاقه همگان (اعم از دانشمندان، فیلسوفان، و حتی عموم مردم) را برانگیخته و گرچه، به خصوص در فلسفه، به تفصیل به آن پرداخته شده، اما همان گونه که در این مقاله خواهیم دید پرداختن به این موضوع با توجه به نگاه های عمیق تر ریاضی و هندسی که اکنون می شناسیم و بر اساس شناخت فیزیکی (نجومی و کیهان شناسی) وسیع تری که به شکل جدید در دسترس قرار دارد، لازم به ن...

اصطلاح «اعیان ثابته» از برساخته های ذهن وقّاد محی الدین بن عربی است که پس از او، پیروان وی، مانند شیخ محمود شبستری از آن استفاده کرد ه اند. اعیان ثابته صورت های معقول اسمای الهی و حقایق اعیان خارجی، و به تعبیری، واسطه میان خدا و جهان محسوس اند؛ به بیانی دیگر، وقتی مشیت الهی بر آفرینش جهان و خلقت موجودات عالم قرار گرفت، ابتدا بر اعیان ثابته تجلی نمود و سپس، کائنات و موجودات از عالم علم الهی به جه...

معاد و اعتقاد به عالم قیامت از اندیشه های اوّلیة حیات بشری بوده است و همة ادیان الهی پیروان خود را به روزی وعده می دهند که به حساب همگان رسیدگی می شود. امّا در کیّفیت و چگونگی انتقال انسانها به آن عالم اختلاف نظرهای شدیدی بین پیروان ادیان و متفّکران آنها وجود دارد. فقها، فلاسفه، متکلّمان و محدّثان شیعی با توجّه به نوع نگرش و مبانی فکری خود، معاد را پیش روی ما به تصویر می کشند. علّامة مجلسی (ره) به عنوا...

یکی از مفاهیم تأمل برانگیز در عرفان و تصوف، مسأله تجلی حق در سلسله مراتب هستی از ملائکه تا عالممادی است . عرفان، تجلی حق را، همچون نگرشی ، به ج هان در ارتباط با حق و معرفتی هدای ت گر انسان ازبند عالم مادی به حقایق ورای عالم مادی بررسی م ی کند. مبدا هستی و مراتب تجلیات حق شامل نظری ه یوحدت وجود می شود که هر دیدگاه عرفانی را در بر می گیرد؛ به گونه ای که دو آموزه ی بنیادین وحدت وجودو انسان کامل بر...