خراسان در سه قرن اول هجری با تحوّلات سیاسی، اجتماعی و مذهبی همراه بود. در میان تحوّلات مذهبی این سرزمین، گرایش مردم به اندیشه‌های علوی بیشتر نمود پیدا کرد. دل‌بستگی و علاقه مردم خراسان به اهل بیت پیامبر(ص) با ضرورت‌های سیاسی حضور امام رضا(ع) در مرو بیشتر شد. ولایت‌عهدی امام فرصت مغتنمی برای رواج اندیشه‌های شیعی بود و تریبون خلافت امکان آشنایی گسترده مردم با معارف شیعه را فراهم کرد. به‌واقع اهمیت ...

حکومت اردلان کردستان یکی از حکومت­های محلی کُرد است که به رغم سده­ها استقلال داخلی، در اوایل حکومت شاه عباس اول به تابعیت دولت مرکزی صفویه تن داد. به دلیل موقعیت راهبردی کردستان اردلان در مرز ایران و عثمانی، اردلان­ ها، که پیش از این به انقیاد هیچ­کدام از دولت های ایران و عثمانی در نیامده بودند، با پذیرش تابعیت رسمی دولت ایران در زمان شاه عباس اول، فصل جدیدی در تاریخ سیاسی خود رقم زدند. در محدود...

در جوامعی که مذهب نقش مهمی را ایفا می کند روابط با عناصر مذهبی و گروههای مختلف دینی و مذهبی تاثیر بسیاری در همه ارکان جامعه و به ویژه سیاست و عملکرد سیاستمداران، امنیت قلمرو و پیشرفت فرهنگی جامعه دارد. بنابراین بررسی مذهب به عنوان یکی از شاخصه های فرهنگی و تاثیر آن در جامعه امری ضروری است. این پژوهش بر این فرضیه استوار است که سامانیان با به کارگیری سیاست مدارا با دیگر ادیان و مذاهب و دوری از تن...

شهر کوفه در دوران عمر و برای اسکان سپاهیان اسلام بنا نهاده شد. مکان بناگذاری آن در شش کیلومتری شهر باستانی «حیره» بود. اولین پایه‏های تشیّع در کوفه با امارت عمّار یاسر در آنجا ریخته شده و با انتخاب این شهر به مرکزیت خلافت اسلامی توسط امام علی† تثبیت گردید. ایرانیان، که از همان آغاز، بخش قابل توجهی از جمعیت این شهر را تشکیل می‏دادند، تحت تأثیر برخی عوامل، از قبیل سیاست‏های عرب گرایانه عمر و عثمان،...

ساحت تاریخ و منزلت معاریف را می توان به دور از هر شائبه و خطا، به سرانگشت پژوهش های علمی و مطالعات گسترده و مستند، تبیین و تدوین ساخت. لیکن در این میان پاره ای از رخدادها و حکایات پیشینیان، چنان در هاله ای از ابهام و تاریکی قرار دارد که مجال بسیاری را برای محققان صاحب نظر می طلبد، تا به درستی در آن غور کرده و چراغ روشنی را بر فضای ظلمانی آن بیفروزند. یکی از مصادیق بارز چنین مفروضه ای، تامل بر ح...

معزالدوله بویهی در سال 334هـ.ق بغداد را تصرف کرد و اندکی بعد خلیفه عباسی المستکفی را عزل کرد. دوره آل بویه با توجه به قدرت آن حکومت و نیز عدم تعصب مذهبی ناشی از عدم پایبندی آنها به آیین رسمی، دوره ای درخشان و محیطی آرام برای صاحبان آرا و افکار و مذاهب مختلف فراهم آورد تا به بیان اندیشه های خود بپردازند. در این دوره متکلمین بزرگی از سه مکتب کلامی اشعری، معتزله و شیعی در بغداد و سایر قلمرو آل بوی...

سطح رقابت­پذیری کشورهای جهان یکی از معیارهای مهمی است که بسیاری از متغیرهای اقتصاد خرد و کلان را در نظر می­گیرد. این شاخص در راستای حفظ بقای هر کشوری، نقش مهمی را بازی می­کند؛ در این راستا این نوشتار با هدف سنجش و تحلیل فضایی شاخص­های رقابت­پذیری (GCI) در منطقه غرب آسیا با تأکید بر کشور ایران انجام گرفته است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می­باشد. ابزار گردآوری اطلاعات برای بررسی شا...

ادبیات فارسی سرزمین هند و پاکستان محصول تفکر و احساسات مردمان فارسی زبان آسیای میانه، ایران، افغانستان و خلق های بومی شبه قارۀ هند است. در تشکیل این ادبیات سهم مردم تاجیک بسیار نظررس است. به دلیل شرایط به وجودآمده در قرن های ۱۶-۱۷ میلادی، بسیاری از شاعران و نویسندگان آسیای میانه به هندوستان مهاجرت کردند که در بین آن ها نمایندگان حصار شادمان نیز کم نبوده اند. در این مقاله تعدادی از این شاعران حص...

میرزامحمد عظیم الدین سامی (۱۸۳۷-۱۹۰۸م) یکی از شخصیت های معروف ادبیات و فرهنگ بخارا در نیمۀ دوم عصر نوزدهم میلادی است. او مدت زیادی در دربار امیرمظفر و امیرعبدالاحد به عنوان واقعه نگار رسمی و دبیر مکاتبات و اسناد مهم تاریخی ایفای وظیفه کرده است. آثار سامی شامل تاریخ سلاطین منغیتیه، تحفۀ شاهی، و مثنوی های دخمۀ شاهان و مرآه الخیال است. مهم ترین ویژگی مثنوی دخمۀ شاهان که سیمای سامی را همچون شخصی دل...

سلطة نظامی روس ها بر فرارود، نخستین­بار در قرن نوزدهم، نام ترکستان روس را به جغرافیای سیاسی وارد کرد. آن چه از این قلمرو متعلق به فرارود است، خان­نشین خوقند و بخش هایی از امارت بخارا و خیوه را دربر می گیرد. در این نوشتار با عنوان «سنت گرایان و نظم جدید روسی در مناطق اشغالی فرارود»، در پی پاسخ به این پرسش هستیم که «علمای قدیمی و سنتی ساکن در مناطق اشغالی، چه واکنشی به الغای حکومت اسلامی و فرایند...