سدۀ چهارم هجری مصادف با دورۀ فرمانروایی خانوادة بلخی‌الاصل سامانی در خراسان و ماورأالنهر است. زبان فارسی دری در سدۀ چهارم و پنجم بر اثرآمیزش بیشتر با زبان عربی و قبول تعدادی از اصطلاحات جدید علمی، ادبی، دینی، سیاسی و به کار بردن آنها برای مضامین و مفاهیم مختلف شعری، نسبت به سدۀ سوم، تکامل و توسعۀ بیشتری یافت. اگر زبان شاعران و نویسند‌گان این عهد را با ادوار ادبی بعد بسنجیم، تعداد واژ‌گان عربی ر...

چکیده مبادی العربیه اثر استاد رشید شرتونی در دو بخش صرف و نحو و در چهار جلد از سطوح مقدماتی تا پیشرفته به بیان قواعد زبان عربی می پردازد. شرح و ترجمه های متعددی که تا کنون بر این اثر نوشته شده گویای جامعیت و اهمیت آن در یادگیری قواعد زبان عربی است. ترجمه و شرح مبادی العربیه 4، بخش نحو، اثر سید علی حسینی از جمله همین آثار است. وجود پاره ای اشتباهات علمی و نگارشی در این اثر، ما را بر آن داشت تا د...

اسلوب اشتغال از دیرباز (در متون جاهلی، قرآن کریم و حدیث) تاکنون مورد استفاده عرب زبانان بوده است و به عنوان یکی از مهم ترین بحث های اختلافی همراه با تأویل و تقدیرهای مفصل، در بین یک یا چند مکتب نحوی نظیر کوفی و بصری به شمار می رود که بررسی این اختلافات و بیان دیدگاه های مختلف با هدف سهولت تعلیم، حفظ ساختار زبان، فهم بهتر، پرهیز از استعمال قواعد غیرمستعمل و حذف آن از نحو عربی است. در این مقاله ن...

باسمه تعالی چکیده علامه محمدتقی مجلسی، فقیه، محدث و عارف بزرگوار دوره صفویه ،دارای آثار متعدد علمی از جمله شروح فارسی و عربی بر کتاب من لا یحضره الفقیه شیخ صدوق است. وی در دو کتاب لوامع صاحب قرانی و روضه المتین و سایر آثار حدیثی خود با بهره گیری از آیات قران کریم، احادیث اهل بیت، تاریخ، لغت و .... احادیث اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم را توضیح داده و آنها را تبین کرده است. هدف از ت...

پژوهشی که پیش رو دارید، با هدف تحلیلِ زبان­شناختیِ کاربرد واژۀ فارسی «قهرمانه» در بیانات امام علی(ع) صورت گرفته است. هر چند این واژه در زبان­های عربی، ترکی و کردی به کار رفته، ولی در اصل فارسی بوده است و ریشه آن، به لحاظ قواعد زبان­شناسانه و تاریخ، به زبان پهلوی برمی­گردد. همچنین، هر چند این واژه در مصادر رواییِ شیعه و سنّی با معانی گوناگونی به کار رفته، ولی بازه زمانی که این پژوهش در نظر دارد، در ...

از مباحث مهم در حوزه قرآن شناسی، بحث از علوم بلاغت و از جمله آن علم معانی و نحوه ساختار عبارت-های قرآنی است. گونه¬های مختلف ادای مقصود و بیان معانی ذهنی به سه شکل ایجاز، اطناب و مساوات است. حذف و تقدیر در آیات به عنوان یکی از اقسام ایجاز در کلام، از هدف های علم معانی برای رساندن معنا و مفهوم مورد نظر و ایفای غرض خاص است. با استشهاد به مثال های قرآنی می توان ثابت کرد که در قرآن حذف های فراوان و ...

قرآن کریم، به عنوان یک پدیدۀ زبانی فاخر، در سطح فهم با سلیقه و توان ذهنی بشر مطابق است؛ همچنان که در سطح خَلق نیز، به سبب رسایی و شیوایی، فراتر از سلیقه و توان ذهنی بشر است. برای فهم تحلیل صحیح ویژگیهای چنین پدیدۀ زبانی، بیشتر باید تابع «سلیقه» و شمّ زبانی بود؛ چرا که توجه بیش از حد به قواعد و احکام تجویزی، سبب می شود بسیاری ظرائف معنایی و ادبی مستور در آیات قرآن کریم، درک نشوند و به جای آن که به...