نام میرفندرسکی بی‌درنگ یادآور قصیدة معروف اوست. بر این قصیده شرح‌هایی نگاشته شده و همان‌گونه که خود میرفندرسکی این قصیده را به تبع شاعرانی چون ناصرِ خسرو سروده است، شاعرانی نیز آن را تقلید کرده و بر همان قالب قصاید مشابه‌ای سروده‌اند. این قصیده به توسط عده‌ای دیگر از شعرا تضمین و تخمیس هم شده است. قصیده یائیه علی‌رغم شهرتی که دارد، تاکنون مورد تحقیق و تصحیح قرار نگرفته است. بدبختانه نسخه‌ای به خ...

مشروطیّت، یکی از مهم­ترین حوادث تاریخ ایران است. بستری برای ایجاد شکافی عظیم، میان مناسبات سیاسی و اجتماعی ایران؛ اگرچه این جنبش، پس از طی کردن فراز و نشیب­های بسیاری، از اهداف اولیه خود فاصله گرفت. به دلیل اهمّیّت بالای این برهه از تاریخ، نظر مورّخان و تحلیل‌گران بسیاری به‌سمت جنبش مشروطه جلب شده‌است. در بین مهم­ترین تحلیل­گران این دوره، فریدون آدمیت دارای جایگاه ویژه­ای است. در این مقاله ضمن بررس...

چکیده پژوهش های بلاغی در زبان عربی، که به برکت نزول قرآن کریم پس از مباحث صرفی و نحوی در جهان اسلام گسترش یافت، دیرینه ای بس افتخارآمیز دارد. پژوهشندگان مسلمان فراوانی در فنون گوناگون بلاغت آثار سترگی را به جامعة بشری ارزانی داشتند. اما کاستی های قابل توجهی در بلاغت سنتی، از جمله رویکرد «جمله محور»، زمینه را برای اندیشمندان غربی فراهم کرد تا با رویکرد «متن محور» برای درک زیبایی های تمامیت متن، ...

در این نوشتار سعی بر آن است که نمودهای تغییریافتۀ کهن الگوی مام مِهین(1) در شعر حافظ ردیابی شود. نمودهایی که بعد از متلاشی شدن شخصیت یگانۀ این عنصر مادینه قدرتمند، ابتدا در قالب خدابانوها به زندگی خود ادامه داد و سپس به ضمیر ناخودآگاه انسان منتقل شد و دوباره از طریق هنر بر ذهن و زبان نوع بشر جاری گشت. این جست وجو می­تواند پاسخی برای این پرسش­ها بیابد که آیا می­توان گفت حافظ جزو آن دسته از شاعران...

زیگموند فروید، پدرِ روانکاوی به دنبالِ تفسیرِ روانکاوانۀ تجلی ناخودآگاه نویسنده در متنِ ادبی می گشت. بدین ترتیب، اثرِ ادبی را به نیابت از نویسنده بر روی دیوانِ روانکاوی خویش می نهاد و از ورای خوانشی عمیق به جستجوی نشانه هایی از حضورِ ناخودآگاه نویسنده می گشت و متنِ ادبی را به سخن وا می داشت تا پرده از اسرارِ ناخودآگاهی که هم به نویسنده تعلق داشت و هم به عنوانِ مجموعه نشانه های ناخودآگاه بشری محسوب می شد،...

پیمان ازلی الست که در عالم ذرّ به همه فرزندان آدم ارائه شده، از گذشته های دور حتّی قبل از اسلام مورد توجه متفکران بوده است. بعد از اسلام، مفسران، محدّثان، فلاسفه و عرفا و... به آن پرداخته اند. عرفا عالم الست را مبتنی بر مشرب عرفانی خود بررسی کرده و بر اساس دریافت خود از این واقعه سخن ها گفته اند. در این نوشته عالم الست و مباحث مربوط به آن در متون منثور کهن عرفانی بررسی شده است و بر اساس کتب مذکور ...

یکی از مهم ترین جریان های فکری در ایران اسلامی، جریان «حکمت اشراق» است. بنیان گذار این مشرب فکری، «شهاب الدین سهروردی» است که پیوندی بین اندیشه ایران باستان و اندیشه اسلامی ایجاد کرده است. سهروردی هماهنگی و سازگاری انسان و جامعه را با نظام کیهانی لازم می داند، چرا که معتقد است در پرتو آموزه هماهنگی با نظام کیهانی، وجود آدمی مشرقی و نورانی می شود. سهروردی همانند ایرانیان باستان، وجود را به عنوان...

فرقه های تصوف در افغانستان کمتر از منظر جایگاه سیاسی آن مورد توجه قرار گرفته اند. این نوشتار به دنبال تبیین و تحلیل سلسله هایی از تصوف در افغانستان است که از عمارت خانقاه بیرون آمده­اند، وارد عرصه سیاست و قدرت شده­اند و جریان­های فکری-سیاسی خاصی را پدید آورده اند. با توجه به حضور سه فرقه نقشبندیه، قادریه و اسماعیلیه در فضای صوفیگری و باطنی گری افغانستان، بحث جریان شناسی فکری- سیاسی تصوف در سلسل...

دو اصطلاح حال و مقام از مباحث پر مناقشه نزد صوفیان است و جوانب آن بدرستی آشکار نیست. مؤلّفان کتب آموزشی صوفیه کوشیده اند تا با ذکر نظریات گوناگون درباره تعریف این دو اصطلاح، تعریفی دقیق از آنها ارائه نمایند. اهمیت مسأله چنان بوده که در بسیاری از کتب آموزشی صوفیه فصلی به این مباحث اختصاص یافته است.در اللمع ابونصر سرّاج تعریفی واضح از دو اصطلاح حال و مقام و مصداق های آن ارائه شده است و همین تعریف م...

چکیده: امروزه در عصر پیشرفت علم و تکنولوژی در جوامع بشری ، بیش از هر زمان دیگر خلاء وجود "معنویت" خودنمایی می کند. عدم شناخت کافی نسبت به راه و مسیری که انسان را به سر منزل مقصود رهنمون سازد و منبعی فیاض از حقیقت ناب پیش روی او بگشاید ؟ شاید علت گرایش روز افزون به مکاتب و مشرب های عرفانی کاذب نیز همین باشد ، که انسانها را به ورط? وهم و خیال و در نهایت پوچی و بزه کاری کشانده است؟! در این...