در مقالۀ حاضر کوشیده‌ایم میان حکمت خیام و اسطوره‌اندیشی او رابطه‌ای برقرار کنیم. زیرا دریافته‌ایم که انتخاب شعر برای بیان اندیشه‌های او، با توجه به رابطه شعر و اسطوره، انتخابی آگاهانه بوده است. چرا که نشانه‌های بسیاری نظیر زمان اساطیری، دور و دایرۀ می‌خواری، از خاک بر آمدن گل و سبزه و خاک شدن آن‌ها، کوزه و کوزه‌گری، مشاهدۀ اعضای آدمیان رفته در ذرّات غبار معلّق در هوا و نظایر این‌ها بر اسطوره‌اندی...

مخطوط فاضل احمد پاشا 1618ـ‌کهدر کتابخانۀ کوپریلی استانبول نگاه داشته می‌شود ـ دربردارندۀ چهار رساله از اثیرالدین مفضل بن عمر ابهری (؟656ـ؟597 ه‍.ق.) به نام‌های بیان الأسرار، تلخیص الحقائق، رسالة المطالع، و زبدة‌الحقائق است که هر یک مشتمل است بر منطق، فیزیک، و متافیزیک. این رساله‌ها را کاتبی قزوینی از نسخۀ اصل برای خود رونویسی کرده و ابهری به خط خویش بر آغاز همۀ آن‌ها یادداشت إنهاء با تاریخ و تو...

«عکس» نام یکی از قواعد منطق ارسطویی است که به‌اشتراک بر عکس مستوی و عکس نقیض اطلاق می‌شود. هدف از مقالۀ پیش‌رو ترسیم هندسۀ تاریخی این دو قاعده است، تا از این رهگذر قطعه‌ای کوچک از جورچین بزرگ «تاریخ منطق دورۀ اسلامی» به‌دست آید. به همین سبب، مطالعۀ کنونی، با کرانمندسازی خود به تاریخ و جغرافیای جهان اسلام، خط سیر تحوّلات را بلافاصله پس‌ از ارسطو، در فارابی و ابن‌سینا پی می‌گیرد؛ آن را در ابوالبرک...

«طالبی» گویندۀ سدۀ دهم هجری قمری که پارسی و تازی، نیک می‌دانسته، در تاریخ 947 هـ.ق، به نظم «شوق‌نامۀ محمّدی» در قالبِ مثنوی مبادرت ورزیده و در سال 949 هـ.ق آن را در مکّۀ معظّمه به پایان رسانده است. استنساخ این نسخۀ منحصر به فرد، به خطّ نستعلیقِ متوسط با قلم کاتبی به نام «ساقی بن سلیمان»، در سال 950 هـ.ق به انجام رسیده است. «طالبی» در «شوق نامه»، داستان سفر روحانیِ بلوقیا ـ پادشاه مصر ـ را به قصد زیار...

رباعی که اکثر پژوهندگان آن را قالبی کاملاً ایرانی دانسته اند، یکی از قالب های کوتاه شعری است، با مجالی اندک اما محمل اندیشه های بزرگ؛ به عبارت دیگر ایجاز کلام و در عین حال تراکم تصاویر و معانی، از ویژگی های ذاتی این قالب شعری است. در بیشتر کتب ادبی و تاریخی و نسخه های خطی و جنگ های شعری قدیم نظیر رساله التنبیه ،تاریخ جهانگشای جوینی،کلیله و دمنه ، مرزبان نامه ،سندباد نامه ،چهار مقاله نظامی عروضی،...

مولانا محمدبن یحیی سیبک نیشابوری ، ازشاعران و نویسندگان قرن نهم هجری است، وی کتاب «حُسن و دل» را به سال 840 هـ ق ، ساخته است. حُسن و دل داستانی است غنایی که به زبان سمبولیک وبا نثری مسجع نوشته شده و دارای تازگی ها و لطایف ویژه ای است.چنان که از متن داستان برمی آید انگیزه ی این تصنیف، نمایش ِتلاشی است پُرحادثه برای دستیابی به « آب حیات» که نویسنده پس از عرض تأویلاتی بسیار و در مسیر این تلاش ها آدمی ...

چکیده ندارد.

از آنجا که تشبیه یکی از پایه های اساسی صور خیال در شعر فارسی است، شاعران باتکیه بر این اصل، شعر خود را به تشبیهات گوناگون آراسته اند،دیوان عطار نیشابوری نیز از آثاری است که از این امر مستثنی نبوده و شاعر از صور خیال و به ویژه تشبیه در این اثر به زیبایی و وفور استفاده نموده است،لذا زیباییهای شعری نهفته در این دیوان که یکی از آثار سترگ ادب فارسی به شمار می رود ما را بر آن داشت تا به بسط وبررسی ذه...