میرسیدعلی همدانی از مشاهیر بزرگ ایران است که اقدامات و فعالیت‌های گستردۀ او تأثیرات زیادی بر پیشینۀ علمی، فرهنگی و ادبی تاجیکستان داشته است. این مقاله مروری اجمالی بر زندگی، فعالیت‌ها و آثار این عارف بزرگ دارد. میرسیدعلی در سال ۷۱۴ق در همدان دیده به جهان گشود. او پس از کسب مدارج علمی از بیست‌سالگی با هدف ترویج دین مبین اسلام از همدان هجرت کرد و در شهرهای مختلف آسیای میانه، قفقاز، شبه‌قارۀ هند و...

آفرین و نفرین(دعا و لعن) از بن‌مایه‌های دینی، فرهنگی، اسطوره‌ای و ادبی است که از دیرباز، همگام با هم، از ادبیات قبل از اسلام تا شریطه‌های قصاید مدحی و انواع مختلف ادبی استمرار یافته است. هدف این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، بررسی وجوه مختلف آفرین و نفرین در آثار دوران پیش از اسلام(باستان و میانه) است. از همین منظر، با توجه به آثار ایرانی باستان(اوستا و کتیبه‌های هخامنشی) و آثار اش...

ساخت میانه در چارچوب رویکردهای مختلف زبانشناسی توسط زبانشناسان ایرانی و غیرایرانی مورد بررسی قرار گرفته است. برخی از زبانشناسان از جمله گیرارتز و کوی چنز (2007)، حق بین(1383) و اسماعیلی فرد(1389) به بررسی ساخت میانه در زبان های مختلف پرداخته اند. آن ها ساخت میانه را به لحاظ نحوی معلوم و از حیث معنایی مجهول می دانند و آن را در تقابل با جهت معلوم و مجهول قرار می دهند. اما برخی دیگر از جمله شیباتا...

شاهنامه، حماسه جاویدان و گران‌سنگ فردوسی، در اقیانوس ادب فارسی، دریایی است عمیق و بیکران و آکنده از مرواریدهای درخشان فرهنگ ایرانی که کندوکاو درباره آنها از ابعاد مختلف ادبی، تاریخی، اجتماعی، اسطوره‌ای، آیینی، زبان‌شناسی، و ... می‌تواند سالها آبشخور پژوهشگران زبان و ادب فارسی باشد. مقاله حاضر به بخش کوچکی از مختصات زبانی شاهنامه؛ یعنی ماضی نقلی و انواع آن اختصاص دارد. ابتدا پیشینه تحقیق به اجما...

توجّه بسیار دانشمندان به شخصیّت و نام مرداس، علیرغم ناچیز بودن ذکری که از او در شاهنامه رفته، مدیون اهمّیّت پسرش ضحّاک در اساطیر ایرانی است. نبود نام و نشان او در متون اوستایی و تشویش صورت های نگارشی آن به خط پهلوی در متون فارسی میانه و کثرت بیش از حدّ گونه های مضبوط آن در متون اسلامی و همسانی نوشتاری و احتمالاً آوایی صورت مضبوط در شاهنامه با نام خاصّ عربی مرداس مسائلی هستند که این شخصیّت و نامش را در ا...

کتیبه های سغدی سند علیا مجموعه ای است شامل بیش از 700 سنگ نوشته به زبان های پارتی (2 مورد)، فارسی میانه (2 مورد)، بلخی (2 مورد)، و بقیه به زبان سغدی و نیز نقش برجسته هایی، که بر روی سنگ هایی در کنارة این رودخانه کنده شده اند. بر روی بیش تر این سنگ نوشته ها، نام بازرگانان سغدی حک شده است که زمانی از این مکان دیدار کرده اند. این کتیبه ها متعلق به قرن سوم تا ششم میلادی است. وجود نام ها ی فارسی میا...

گویش ابوزیدآبادی1 یکی از گویش های ناحیۀ مرکزی ایران است. این گویش در بخش کویرات به مرکزیت شهر ابوزیدآباد رایج است. این شهر در سی کیلومتری جنوب شرقی کاشان واقع شده است. ابوزیدآبادی از نظر دستوری، نسبت به فارسی ویژگی هایی دارد که آن را از زبان فارسی کنونی متمایز می کند. در این مقاله، نویسنده می کوشد برخی از ویژگی های آوایی و دستوری این گویش را توصیف و تحلیل کند. کاربرد تقریباً چهارده مصوت کوتاه و ...

      تحول آوایی پسوند «هر» از هند‏و‏اروپایی تا فارسی نو     بهزاد معینی سام [1]   مسعود بیانی [2]     تاریخ دریافت: 25/3/1390   تاریخ تصویب: 7/12/1390     چکیده   بسیاری از پسوندهای زبان فارسی در سیر تحول آوایی­شان از هند‏و‏اروپایی تا فارسی نو، شکل‌هایی مختلف یافته­اند و «هر» از‌جمله این پسوندهاست؛ از این روی، در این مقاله کوشیده‌ایم دگرگونی این پسوند را همراه‌با شکل کامل تحول‌یافته واژه­ها در...

موضوع رساله آوانویسی و ترجمه یک متن اساطیر فارسی میانه به فارسی از روی یک نسخه خطی است . در رساله نویسنده مهارت خود را در خواندن متن و حل مشکلات آن و توضیح مطالب اساطیری نشان داده است .