میرزامحمد عظیم الدین سامی (۱۸۳۷-۱۹۰۸م) یکی از شخصیت های معروف ادبیات و فرهنگ بخارا در نیمۀ دوم عصر نوزدهم میلادی است. او مدت زیادی در دربار امیرمظفر و امیرعبدالاحد به عنوان واقعه نگار رسمی و دبیر مکاتبات و اسناد مهم تاریخی ایفای وظیفه کرده است. آثار سامی شامل تاریخ سلاطین منغیتیه، تحفۀ شاهی، و مثنوی های دخمۀ شاهان و مرآه الخیال است. مهم ترین ویژگی مثنوی دخمۀ شاهان که سیمای سامی را همچون شخصی دل...

دادخدا کرمشایف، ایران شناس برجستۀ تاجیکی، در سال ۱۹۳۲م در ناحیۀ روشان بدخشان دیده به جهان گشود. وی در مکتب شرق شناسی لنینگراد به تحصیل پرداخت و به تحقیق در حوزۀ زبان های ایرانی شرقی روی آورد. فعالیت علمی کرمشایف با انستیتو زبان و ادبیات رودکی آکادمی علوم تاجیکستان سخت مربوط بوده و در همین مرکز در طول سی سال ایفای وظیفه کرده است. او همچنین یکی از پایه گذاران پامیرشناسی در تاجیکستان است و در سال ...

کتاب چهارجلدی یادداشت های صدرالدین عینی بدون شک اثری بسیار باارزش در سطح دایره المعارف تاجیکستان در قرن بیستم است. هرچند عمر عینی وفا نکرد و این کتاب طبق برنامۀ او به پایان نرسید، بسیاری از صفحات روزگار محنت دیدۀ مردم تاجیک در آن ثبت است. کتاب تاریخ انقلاب فکری در بخارا نیز که بنابه وصیت مؤلف جلد پنجم یادداشت هاست، روند تاریخ تاجیکستان را از سال های ۱۹۰۰م تا انقلاب اکتبر نشان می دهد. شیوۀ یاددا...

افغانستان در قلب آسیا واقع شده و حلقه وصل خاورمیانه با حوزه جنوب شرق آسیا محسوب می شود. جمعیت افغانستان شامل اقوام مختلفی می باشد که بزرگترین اقوام آن به ترتیب پشتون ها، تاجیک ها، هزاره ها، ازبک ها و سادات می باشد. در این مطالعه 702 نفر غیر خویشاوند شامل 469 مرد سالم و 233 زن سالم از پنج جمعیت ذکر شده شرکت داشتند. در حدود چهل سال پیش مطالعاتی در مورد ژنتیک جمعیت افغانستان صورت گرفته است و بر ...

مطبوعات تاجیک در چند مرحلۀ رشد توانسته است با استفاده از موضوعات دینی در پیشرفت سطح معنوی جامعه نقش گذارد. در این مقاله که با هدف بررسی جایگاه دین در مطبوعات تاجیکستان به نگارش درآمده، وضعیت مطبوعات تاجیکی از منظر مفاهیم و موضوعات دینی در دورۀ حاکمیت شوروی و پس از آن تبیین شده است. مطبوعات تاجیک در مرحلۀ اساسی ترقی خود، یعنی دوران شوروی، جایگاه عالم دین و اعتقاد را، به‌عنوان سرچشمۀ اساسی اخلاق ...

محمودخواجه بهبودی سرور جدیدان آسیای مرکزی و یکی از روشنفکران آگاه از وضع معنوی جامعه و علم و معارف است. این مقاله با هدف بررسی نقد ادبی در نشریه های بهبودی، یعنی سمرقند و آیینه، به نگارش درآمده است. یکی از تألیفات بهبودی که رگه هایی از نقد ادبی در آن به چشم می خورد، مقاله ای با نام «مناظره حقیده (دربارۀ مناظره)» است که در آن راجع به مناظره نوشتۀ عبدالرئوف فطرت بحث کرده است. بهبودی مناظره فطرت ر...

تذکره ادبی مجمع الخواص را صادقی بیگ افشار، نگارگر برجسته عهد صفوی، در سال 1016 ق به زبان ترکی نگاشت و در سال 1327 دکتر عبدالرسول خیام پور، استاد دانشگاه تبریز، آن را تصحیح و به فارسی ترجمه و منتشر کرد. این تذکره اطلاعات گران سنگی درباب وضعیت ادبی حاکم بر گروه های اجتماعی ترک و تاجیک ایران آن روزگار ارائه می دهد. هم چنین رونق ادبیات و هنر در نزد شاهان، شاهزادگان، و ارکان حکومت صفوی و برخی از سلا...

افغانستان کشور کثیرالاقوام، با زبانهای گوناگون است. جمعیت عمده ی این کشور را چهار قوم پشتون، تاجیک، هزاره و ازبک- ترکمن تشکیل می دهند. اقوام شیعه مذهب افغانستان عبارت اند از: هزاره، قزلباش، بلوچ و خلیلی، تاجیک، هراتی، توری و پشه یی. هزاره های بودایی مذهب در زمان غازان خان مغول به دین اسلام و مذهب تشیع گرویده اند. آداب فرهنگی و اجتماعی ازدواج، میان اقوام شیعه متنوع و بعضا مطابق شرع نمی باشند. با...

میرزا عبدالقادر بیدل (۱۶۴۴-۱۷۲۱م.) در تاریخ ادبیات فارس و تاجیک، بی‌شبهه بزرگ‌ترین نمایندة سبک هندی به‌شمار می‌رود که با آثار جاودان خویش سبب رونق بازار اندیشه در میان علاقه‌مندان اشعارش شده است. ازآنجاکه دشواری طرز بیان، پیچیدگی معنی، دشوارفهمی مضمون و درمجموع، دیرآشنایی از‌ مهم‌ترین خاصیت‌های شعر شاعر شمرده می‌شود، تا امروز دربارۀ مسئله‌های مربوط به شناخت طرز سخن و معرفت صحیح کلام او بحث‌های ...

افسانه های سمرقند و ترانه های سمرقند دو مجموعه فولکلوری هستند که در شناخت ثروت سرزمین باستانی آریایی سمرقند نقش نمایان دارند و فولکلورشناس مشهور تاجیک، شادروان دکتر بهرام شیرمحمد اف، آن ها را تهیه کرده است. در افسانه های سمرقند نثر شفاهی مردم سمرقند باستانی گرد آوری شده است. این مجموعه در سه بخش شامل افسانه، نقل و روایت، و لطیفه مرتب شده است که هر بخش نیز فصل های جداگانه دارد. هریک نوع نثر شفاه...