مشهور است که اساسی ترین اختلاف کلام و فلسفه در روشی است که دو علم در رسیدن به اهداف برگزیده اند . کلام مسیحی نیز از این امر مستثنی نبوده است.متکلمین مسیحی در توجیه و تبیین عقاید دینی خود به استدلالهایی متوسل شده اند که از نقاط ضعف بارزی برخوردار است .از همان ابتدا هم چه درمیان متکلمین و چه فلاسفه مغرب زمین بحثهای مفصلی درگرفت که هیچکدام منجر به حل کامل و دقیق مناقشه نشد . یکی از تفکرات اساسی که...

سطوح مختلف معنایی قرآن و ذوبطون بودن آن، امری پذیرفته شده در بین فریقین است. برخی ـ به خطا ـ از این ویژگی منحصر به فرد کلام الهی، پلورالیسم و تکثر قرائت ها را نتیجه گرفته اند؛ درحالی که از منظر عموم مفسران و اندیشمندان، مقصود از بطون قرآن، فهم های طولی و ذومراتب، غیرمتعارض، روشمند، غیر متداخل در حوزۀ نصوص و به مثابۀ پشتوانۀ استناد آرای متکثر مفسران و فقیهان می باشد که هیچ گونه تلازم و پیوندی با...

حادث یا قدیم بودن قرآن و صفت کلام الهی قدیمی ترین بحث الهیاتی در عالم اسلام است که وجه تسمیه علم کلام نیز به همین جهت است. با توجه به اینکه اشاعره صفات خداوند را قدیم می دانستند، حادث بودن صفت کلام و قرآن را منکر گشتند. اشاعره استدلالهای متعددی در اثبات قدیم بودن قرآن از جهت کلام نفسی، دارا بودن خداوند همه صفات کمالی را در ازل، خطابات قرآنی و سابق بودن کلام خداوند اقامه می نمایند. با وجود این، ...

بسیاری از دیدگاه‌های علم کلام و فلسفۀ اخلاق، مبتنی بر تعیین ملاک حسن و قبح است. فخر رازی معتقد است حسن و قبح در افعال بشری عقلی، و در افعال الهی شرعی است. دیدگاه او خاص و منحصر‌به‌فرد است. در این جستار، نخست ادلۀ فخر رازی را برای تفکیک جایگاه عقل در اخلاق بشری و الهی و چرایی روی آوردن او را به چنین دیدگاهی خواهیم گفت. دلایل فخررازی را در دفاع از شرعی بودن حسن و قبح افعال الهی در سه جهت طبقه‌بند...

این پژوهش به تحلیل جایگاه و حقوق زن در نهج البلاغه پرداخته است. یکی از منابعی که از دیرباز در مباحث انتقادی درباره «جایگاه و منزلت زن در نگرش دینی» مورد استفاده قرار گرفته، کلام امیرالمومنین (علیه السلام) در نهج البلاغه است. برخی با تمسّک به ظاهر کلام حضرت، کمال پذیری زن و وجود ارزش های والای انسانی او را انکار کرده و وی را موجودی دون و بی پایه انگاشته اند، و دسته ای دیگر با تاکید بر منزلت و کرا...

شناخت مفهوم قرآن در حکمت متعالیه، مبیّن جایگاه قرآن در هستی شناسی صدرایی است، و حاصل این شناخت، تبیین ارتباط قرآن و انسان و جهان هستی است. از منظرحکمای متاله، همچنان که قرآن کلام الله و کتاب الهی است، انسان و جهان هستی نیز کلام و کتاب الهی هستند. و موجودات کلمات الله اند، و همچون آینه ای هر کدام به قدر مرتبه وجودیشان مظهر اسماء و صفات حق تعالی می باشند. در این میان انسان کامل که خلیفه الله است، ...

زبان، شاهکار خلقت الهی، نهادی است اجتماعی که در کنار نقش اصلی خود- ایجاد ارتباط- دارای نقش­هایی چون تکیه­گاه اندیشه، نقش ما فی الضمیر و... است که در علم زبان شناسی، اصول  و شاخه­های  مختلفی را به خود اختصاص داده است. در کتاب آسمانی مسلمانان- قرآن - لفظ زبان یا معادل عربی آن«لسان»، بارها تکرار شده و  درباره­ی پیدایش زبان و خدادادی بودن آن، اعضای مرتبط با تکلم با تأکید بر زبان و لب ها، صراحت و رو...

این مقاله به بررسی دیدگاه امامیۀ نخستین در مدرسۀ کوفه دربارۀ موضوع بنیادین ارادۀ الهی می‌پردازد. هدف این پژوهش، پیدا کردن سرنخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی برای رسیدن به پارادایم مستقل کلام امامیه - از طریق پیدا کردن تمایز دیدگاه آنان نسبت به دیدگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معاصرشان - با روش تاریخ کلامی است. از منظر امامیۀ نخستین، اراده صفت فعل است و وجودی مستقل از ذات و فعل الهی دارد. همچنین تغایر و ...

بلایا و امتحانات الهی یکی از سنّت‌های قطعی و عامّ الهی است که در طول تاریخ به‌عنوان یک دل‌مشغولی جدّی برای انسان مطرح بوده و سبب پیدایش نگرش‌های مختلف فکری در مورد فلسفه‌ی وجودی و ماهیّت آن شده است. در کلام اسلامی این مسأله در بحث حکمت الهی، علم الهی، عدل الهی، توحید در خالقیّت و توحید ذاتی مطرح گردیده است و اندیشمندان مسلمان پاسخ‌های مناسب به آن داده‌اند. امّا به‌دلیل اینکه زندگی روزمرّه‌ی مردم و جوا...

چکیده یکی از پرمخاطره ترین مسائل در تاریخ اندیشه های کلامی مسئله کلام خداوند است. متکلمان مسلمان، نخست تحت تاثیر آیات قرآن و احادیث پیامبر و سپس در مواجهه با اندیشه های مسیحی درباره تثلیث و فلسفه یونان، مسئله صفات را عرضه کردند. پس از آن برمبنای تلقی های متفاوت از صفات الهی، اختلافات و مشاجراتی درباره متکلم بودن خدا بوجود آمد. به اعتقاد معتزله، کلام از صفات فعل خدا و حادث و مخلوق در محل است. م...