این مقاله به بررسی چگونگی تحول معنایی مفهوم «ملت» در آغاز آشنایی ایرانیان با منظومۀ فکری تجدد می پردازد. «ملت» در متون و ادبیات سنتی به معنای «دین» و مذهب است، اما در آغاز آشنایی ایرانیان با تجدد، جایگزین مفهوم «nation» به معنای اصالت ارادۀ افراد خودآگاه دارای حقّ شد که اساساً مفهومی غیردینی و حتّی ضدّدینی است. مقاله نشان می دهد که سه عامل اصلی زمینه ساز این جایگزینی بوده اند: نخست رخدادهای سیاسی و...

امروزه بیشتر تحقیقات تاریخی در حوزه های گوناگون، به دانش تصحیح متن (textual criticism) وابسته است. مصحح می کوشد با استفاده از روش ها و قواعد خاصی، متنی را بر اساس دستنویس های موجود و منابع جانبی، بازسازی کند. برخی بر این گمان اند که روش ها، اصول و قواعدی که مصححان در تصحیح متون به کار می برند، در دورۀ جدید از اروپاییان گرفته شده است. این رساله می کوشد تا با بررسی دستنویس ها و آثار مکتوب دانشمند...

زمانی که سوت قطارها، زنگ تلفن‌ها و روشنایی لامپ‌ها مجالی برای مردم قرن نوزدهم برای شک دربارۀ علم جدید و فواید فناورانه آن باقی نگذاشته بود، نیچه آن را به چالش ‌کشید. او با نقد این تصور که جهان طبیعت به‌گونه‌ای تنظیم شده است که با «قواعد» یا «قوانین» علمی ما مطابقت داشته باشد، اصلی‌ترین بنیان علم جدید را زیر سؤال ‌برد. او همچنین با نقد اصل علیّت که برای فهم علمی جهان بسیار ضروری است، نقد خود را ع...

در کتاب ها و نوشته های غربی کشف و ساخت مفرغ و برنج و همچنین، احیای روی خالص به صنعتگران غیر ایرانی نسبت داده شده است. در این مقاله شواهد و مستندات موجود درباره نقش ایرانیان در کشف و توسعه این فلزات و آلیاژها ارائه شده است. طبق این شواهد به احتمال قریب به یقین آلیاژهای مفرغ، برنج و فلز روی برای اولین بار در ایران تولید و مصرف شده اند. در ادبیات فارسی از لغت روئین که به کرات در نوشته های ادبی ایر...

پژوهش حاضر به قصد شناسایی پیوند منطقی بین موقعیت محوطه­های دورۀ­ روستانشینی و عوامل محیطی در «دشت زیبری» تدوین شده است. برای انجام دادن این کار، ابتدا ویژگی­های محیطی مؤثر بر مکان­گزینی محوطه­­ها را شناسایی کرده و میزان و چگونگی تأثیر آنها بر موقعیت و پراکنش محوطه­ها را تبیین کرده­ایم. برای شناسایی الگوی پراکندگی استقرارها از رویکرد مدل همبستة تجربی بهره گرفته شد و با گرد­آوری داده­های محیطی و ...

مطالعه و بررسی ظروف سفالی ایران، افزون بر آشنایی با فرهنگ ها در سلسله ها و ادوار مختلف، تداوم تأثیرات این هنر را در هر دوره آشکار می سازد. شیوه های ساخت و تزیین (به ویژه درخصوص نقوش به عنوان عنصر اصلی تزیینی در سفالینه ها) بارزترین اسناد تداوم تأثیرات در این اشیا هستند. در مقالۀ پیش رو با مطالعه و مقایسۀ تعدادی از سفالینه های صفوی و قاجار تأثیرات شیوه های ساخت و تزیین و همچنین تأثیرات طرح و نقش...