یکی از ویژگی های شعر دورة مشروطه، بهره برداری شاعران از عناصر اسطوره ای است. شاعران با اشاره به نام و وقایع زندگی شاهان و پهلوانان ایران باستان، کوشیده اند مخاطبان خویش را به تحرک وادارند. هر چند شاعران برجستة عصر مشروطیت کمابیش به این امر توجه داشته اند، اما شیوة برخورد آنها با عناصر اسطوره ای یکسان نیست. در این میان، شاعرانی چون ادیب الممالک و بهار با برداشتی کلاسیک گونه و معتدل در معرفی اساط...

اسطوره یکی از اصطلاحات بسیار مهم در مباحث ادبی امروز است. ادبیات و اسطوره در پیوند تنگاتنگ با هم قرار دارند. شعر و اسطوره نیز می توانند با زبان نمادین با مخاطب خود ارتباط برقرار کنند. در روزگار ما و در عصری که بشر همه چیز را به دیدة تعقل می نگرد، دیگر اساطیر مجال پیدایش نمی یابند، ادبیات معاصر دیگر اسطوره ای را خلق نمی کند، بلکه بیشتر به بازآفرینی اسطوره های شناخته شده می پردازد. با شناخت اسطور...

داستان‌ هابیل و قابیل در ادامه و کنار داستان آفرینش، یکی از اصلی‌ و اصیل‌ترین اساطیر انسانی است که جریان روایت آن در حصار زمان و مکان خاص، متوقف نمانده و در سرشت و سرنوشت اعصار، ردّ پایی ژرف برجای نهاده است.مقالة پیش‌ِرو کوششی است برای بررسی داستان‌ هابیل و قابیل در برخی از رمان‌های ایرانی و غیر ایرانی از جمله «هابیل»، «افسانة فلوت بداغ»، «سمفونی مردگان» و «فریدون سه پسر داشت»؛ و نیز بررسی تأثیر ...

یکی از داستان‌های مشهور و رازناک شاهنامه، داستان ضحاک است. از این داستان تحلیل‌های مختلفی صورت گرفته است که بیشتر جنبة سیاسی و اجتماعی دارند. با توجه به رمزی‌بودن این داستان، در این مقاله کوشیده شده است از منظر عرفانی به نبرد فریدون و ضحاک (نیکی و بدی) که دو روی یک سکه‌اند، پرداخته شود. فریدون (ثری تنین = سه اژدها، تنین به معنی مار و اژدها و ثری به معنی عدد سه است) ـ مردی که سه پسر دارد ـ با ضح...

چکیده:اسطورۀ اژی‌دهاک یکی از قدیمی‌ترین و شناخته شده‌ترین اسطوره‌ها در ادب فارسی از دوران کهنسال تا به دوران اسلامی است. اسطورۀ اژی‌دهاک از راه متون اوستایی شناخته شده است؛ در ادبیات زرتشتی به زبان پهلوی نیز، اسطوره‌ای شناخته شده بشمار می‌آید. بس پیداست که این اسطوره، یادگار نوشته‌های پسا-ساسانی را نیز به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است. مطالعۀ تطبیقی این اسطوره در منابع اسلامی از بن مایۀ همانند و ...

دو قوم ایرانی وهندی از تیرة اقوام هند و اروپایی هستند.زبان آنها نیز خویشاوند و از زبانهای هند و اروپایی است . اساطیر و فرهنگ و آیین آنها باهم مناسبات و پیوندهای ژرفی دارد‘که اگر چه در اثر آمیزش با فرهنگ بومی تا حدی تغییر پذیرفته ‘ و گذشت زمان هم تحولاتی درآنها پدید آورده و رنگی تازه بخشیده‘با این همه‘هماهنگی ها و مشابهتهای فراوان موجود میان آنها‘حاکی از آنست که هند و ایران از بنیانهای کهن مشترک...

قصه‌های عامیانة‌ ایرانی، مانند قصه‌های عامیانة دیگر ملل، ریشه در عقاید و باورهای مردم دارد. کارکرد اصلی این قصه‌ها نیز انتقال اندیشه‌ها، باورها و فرهنگ از نسلی به نسل دیگر است. توتمیسم ریشه در ادیان و اعتقادات باستانی و ماقبل تاریخی دارد که از نمونه‌های ابتدایی و آغازین ادیان بشر شمرده می‌شود. توتمیسم، گیاهان و‌ یا حیوانات خاصی را مقدس می‌داند و براساس این اعتقاد، زندگی و معیشت انسان ابتدایی شک...

عدد سه در اغلب مذاهب، فرهنگ‌ها و اساطیر ملل با مفهوم نمادین خود یعنی کمال، اتمام و بسیاری و برای نشان دادن نهایت نیکی و یا بدی به‌کاررفته است. وجود سه‌گانه‌ها یکی از مصادیق کارکرد این عدد در شاهنامه است و اسطورة ضحّاک یکی از بهترین نمونه‌های آن به شمار می‌رود. نتایج حاصل از این مقاله که به شیوة کتابخانه‌ای و با هدف بررسی سه‌گانه‌های نمادین داستان ضحّاک و تقابل آن‌ها نوشته‌شده­است، نشان می‌دهد که ...

آب به عنوان دومین عنصر با ارزش پس از آتش در نزد ایرانیان باستان دارای ایزدانی بوده است . موقعیت خشک سرزمین ایران و وجود خشکسالی‌های پیاپی در این سرزمین باعث شده است که خشکسالی به عنوان بز‌رگترین دشمن آنان ، در تجسم به صورت اهریمنان خود را نمودار سازد. ایزدان آب پیوسته با اهریمنان خشکسالی در ستیز بوده و مانع ریزش باران به زمین می‌شدند . در اساطیر ایران باستان نبرد با آپوش تجلی این مبارزه است. نب...

نریوسنگ یکی از ایزدان کهن ایرانی است که در جهان زرتشتی به عنوان فرشته ای نیرومند قد برافراشت و در اساطیر مانوی نیز موقعیت مرکزی خویش را تثبیت کرد. زوال شهرت و اهمیت یک ایزد یا درخشیدن و اهمیت یافتنش معمولاً با دگردیسی هایی در نظام فرهنگی هم راه است و به تحولی در ساختار و روابط جفت های متضاد معنایی (جم) مرکزی تعیین کننده آن نظام فرهنگی باز می گردد. این مقاله بر آن است تا مسیر تحول ایزد نریوسنگ را...