چکیده تقسیم علم به حضوری و حصولی از ابتکارات فلاسفه اسلامی است . اولین بار ابن سینا به این تقسیم اشاره کرد و پس از او شیخ اشراق به گون ه ای شفاف بر این تفکیک تصریح کرد را برای قسیم علم حصولی وضع نمود. « حضوری » و از آن بهره برد. و واژه طبق تعریف معرو فی که از این دو علم ارائه م ی شود، علم حضوری علمی است بدون واسطه صورت حاکی و شناختی است که در آن واقعیت معلوم نزد عالم حاضر م ی شود ام?ا علم ...

این مقاله به بررسی تلقی ویتگنشتاین از مفهوم صدق می پردازد و می­کوشد نشان دهد که برخلاف تفسیر رایج، ویتگنشتاین متقدم و متأخر دارای برداشتی یکسان از مفهوم صدق است. بنا بر آنچه خواهد آمد ویتگنشتاین در سراسر کار فلسفی خویش، «صدق»  را مفهومی زائد می­دانست و به همین دلیل از به دست دادن نظریه­ای در بارۀ صدق  خودداری کرد. در پایان نشان خواهیم داد که لازمۀ منطقی امتناع از صورتبندی نظری در باره «صدق»  در...

براساس نظریة نقشگرای آندره مارتینه، نهاد مفهومی جهانی نیست، اما در بسیاری از زبان ها می توانیم به نقش نهاد اشاره کنیم. به هر حال در هر زبان باید وجود احتمالی آن و ویژگی هایش بررسی شود. در زبان ایتالیایی کوتاهترین جمله از نهاد و گزاره تشکیل می شود، بنابراین وجود هر دو برای ساخت جمله لازم و بایسته است. مهمترین نقش نهاد، تحقق بخشیدن به گزاره است، به همین دلیل امکان حذف آن وجود ندارد. جایگاه نهاد ا...

نظریه ی « صدق »مطرح شده از سوی آلفرد تارسکی، نظری های است مبتنی بر مفهوم کلاسیکمطابقت که با تکیه بر دانش معناشناسی شکل گرفته است و همین محمل معناشناختی است کهپروژه ی صدق نگاری تارسکی را نسبت به سایر تلا شهای صدق پژوهانه ی پیش از او متمایز ساختهاست « علوم قیاسی » ، است. از طرفی یکی دیگر از مهمترین مواضعی که تارسکی به آن پرداخته استکه شامل دستگاه هایی است که بر اساس اصول موضوع، مفاهیم اولیه و همی...

علاقهٔ اصلی جیمز به موضوع دین معطوف به نتایج عملی باور دینی در زندگی واقعی شخص صاحب باور بوده است. رهیافت عام او برای توجیه صدق باور دینی نیز توسل به همین نتایج است. همین زمینه و برخی از اظهارات خود جیمز در خصوص ملاک صدق باور سبب شده است که برخی از مفسران جیمز او را فیلسوفی بدانند که تلاش کرده تا «عمل گرایی» را همچون بدیلی برای «واقع گرایی» در عرصهٔ متافیزیک، معرفت شناسی و فلسفهٔ دین مطرح کند. در ...

قیاس­ناپذیری در فلسفة علم می­گوید که پادایم­ها/نظریه­های علمی رقیب، هر چند از اصطلاحات واحدی استفاده می­کنند، اما راجع به موضوع واحدی سخن نمی­گویند و در نتیجه، دانشمندانی که در پارادایم­های علمی رقیب بسر می­برند یا از نظریه­های بنیادین علمی رقیب دفاع می­کنند، حرف یکدیگر را نمی­فهمند. مقالة حاضر، کوششی است برای بررسی و نقد این تز. مؤلف ابتدا با تمرکز روی دو مدافع اصلی این تز، یعنی توماس کوهن و ف...

رودلف کارنپ منکر هرگونه علم تألیفی پیشین است. دلیل عمدة او بر نفی هرگونه شناخت (علم) تألیفی پیشین، تعریف معناداری بر طبق اصل تحقیق پذیری تجربی و یا تأیید پذیری تجربی است. بر طبق این تئوری، جمله ای که قابلیت آزمون و تأیید تجربی را نداشته باشد، شبه قضیّه، مهمل و فاقد معناست. این گونه از جمله ها، هر چند به نظر می آید که مسأله ای را مطرح می کند اما در واقع مسأله نماست که بر اثر سوء استعمال زبان و اب...

همه ی انسان ها به اشیاء و موجودات، علم دارند و آگاهی آنها از اشیاء به این نحو است که صورتی از اشیاء در ذهن انسان، نقش می بندد. در فلسفه ی اسلامی به حصول صورتهای(ماهیات)اشیاءِ خارجی در ذهن، «وجود ذهنی» می گویند. به عبارت دیگر، وجود ذهنی نحوه ای از وجود ماهیات در ذهن است و آثار خارجی آنها را ندارد؛ ولی آثار دیگری را به دنبال دارد. در فلسفه ی اسلامی بیشتر فیلسوفان، بر این مسئله ادّله ای اقامه کرده ا...

از نظرملاصدرا، مسئله مطابقت و عدم مطابقت، در علم حصولی مطرح است؛ زیرا علم حصولی صورتی از شیء در ذهن است، و صورت ذهنی باید با واقع مطابقت داشته باشد.وی بر این باور است کهماهیت واسطه بین عین و ذهن است که در هر دو مرتبه وجودی عیناً تکرار شده است. البته اشکالاتی بر نظریه ماهوی ملاصدرا وارد آمده که در نهایت حاکی از آن است که این نظریه نتوانسته به نحو متقن مطابقت ذهن و عین را اثبات کند. از طرف دیگر با...

مسألۀ «اصالت وجود» یا «اصالت ماهیّت»، یکی از مسائل مهمّ فلسفی است. برخی از فلاسفه به «اصالت وجود» و برخی به «اصالت ماهیّت» گرایش پیدا کرده اند. دیدگاه برگزیده در این مقاله، «اصالت وجود و ماهیّت» است، بدین معنا که «واقعیّت خارجی»، مصداق حقیقی، بالذات و بدون حیثیت تقییدیِ «محکی وجود» و «محکی ماهیّت» است. لازمۀ این دیدگاه چنین نیست که یک چیز خارجی، دو چیز بشود، زیرا شواهدی وجود دارد بر اینکه محکی های متع...