در این مقاله از مختصات سبک شناسی نظم در قرن ششم سخن رفته است. مبدأ بحث در این زمینه بررسی مختصات سبک­شناختی در آثار سنائی غزنوی است که موجب تحولی اساسی در شعر فارسی گردید و پایان این تحول در قرن ششم، سال تصنیف اقبال­نامه نظامی و ختم اسکندرنامه اوست. شعر فارسی در این قرن از لحاظ موضوع، وزن، قالب، ترکیب الفاظ و قوافی، نوجویی و تازگی متحول شد و 10 شیوه شاعری در سبک خراسانی در قرن ششم بسط و گسترش ی...

تاریخ نگاری محلی گیلان در فاصله ی قرون نهم تا یازدهم هـ . ق، به دلایل چندی رشد و رونق چشمگیری یافت. ضعف حکومت مرکزی و قدرت گرفتن حکومت های محلی در این منطقه را می توان از مهمترین عوامل این امر شمرد. برای شناخت تاریخ نگاری این دوره بررسی آثار برجای مانده ضروری به نظر می رسد از این روی این رساله به بررسی سه اثر ارزشمند از آن عصر پرداخته است. تاریخ گیلان و دیلمستان تألیف سید ظهیر الدین مرعشی نخس...

نقد کهن‌الگویی از نظریه‌های مدرن نقد ادبی است. این نظریه بر اساس نظریه‌های یونگ و آرای وی در نقد روان‌کاوی بنا گردیده است که در آن ضمن کشف حقیقت کهن‌الگوها و عناصر تکراری در ادبیات یا یک متن ادبی به طور خاص، چگونگی جذب آن‌ها توسط ذهن نویسنده یا شاعر نشان داده می‌شود. رمان "رقصة الجدیلة والنهر" که به شیوۀ سیلان ذهن روایت شده است، اولین رمان عراقی در موضوع داعش است که بر نقش آفرینی زنان در مبارزه...

نسخه‌های خطی افزون‌بر اهمیت، نقش مهمی در تاریخ علم دارند؛ به همین سبب باید از جنبه‌های مختلفی بررسی و تحلیل شوند. گام نخست در این راه، معرفی و تصحیح این آثار برای استفادة همة مردم است. محمد بن عبدالرزاق دنبلی از ادیبان و علما و مفسران قرن سیزدهم هجری است. وی تألیفات متعددی دارد که یکی از آنها تفسیر قرآن‌ کریم به زبان فارسی است. نسخه‌های خطی آثار او در کتابخانه‌های مختلف کشور موجود است؛ البته ای...

تسکین یکی از اختیارات شاعری است که طی آن شاعر می‌تواند یک هجای بلند به‌جای دو هجای کوتاه بیاورد؛ اما عکس اختیار تسکین (آوردن دو هجای کوتاه به‌جای یک هجای بلند) از نظر عروض‌پژوهان، صحیح نیست؛ لکن در شعر قدیم و نیز دورة متأخرتر، اشعاری دیده می‌شود که در آن‌ها از عکس اختیار تسکین استفاده شده است. عکس تسکین اگرچه ظاهراً به تقلید از شعر عرب (تبدیل مفاعیلن به مفاعِلَتن) اما غالباً در اوزان دوری که خاص شع...

نمایشنامه منظوم «الحر الریاحی» اثر شاعر عراقی عبدالرزاق عبدالواحد، یکی از معدود آثار در حوزه نثر دینی و بخصوص نثر عاشورایی است. بررسی تاریخ ادبیات دینی ملل مختلف و مقایسه ادبیات منظوم و منثور این عرصه به خوبی حاکی از کمیت محدود این­گونه آثار در قالب نثر است. اغلب آفرینش­های هنری در این زمینه نیز محدود به دوره معاصر است که با مطرح شدن ژانرهایی چون رمان و نمایشنامه و ... برخی ادیبان وارد این عرصه...

  در این گفتار مدح نبی یا منقبت، به عنوان یکی از انواع ادبی در زبان فارسی و عربی بررسی می شود. ادبیات مذهبی، یکی از گونه های پر کاربرد در ادب فارسی و عربی است که به گونه ای بایسته و در خور مورد توجه علمی قرار نگرفته است. یکی از زیر مجموعه های مهم این گونة ادبی، مدایح نبوی ( منقبت ها) است که از نظر کمیت و کیفیت در هر دو ادب درخور توجه است. در این مقاله، سعی بر آن است که پیشینه و سابقة این نوع ا...

قرن ششم گویی عصر شاعران متلون و بی بهره از پشتوانه های قابل اتکای اجتماعی، اقتصادی و فکری و عقیدتی است. این شاعران نه مثل برخی از اسلاف خود - مانند رودکی و عنصری - از صله ها و حاتم بخشی های بی پایان ممدوحشان برخوردارند ...

ادبیات تطبیقی در مفهوم علمی آن نخست در فرانسه پدید آمد؛ آن گاه به بعضی از کشورهای غربی چون آلمان، ایتالیا، آمریکا و ... راه یافت و سپس روانه ی شرق دور گردید. تأسیس اصول ادبیات تطبیقی در کشورهای عربی با محمد غنیمی هلال(1917ـ 1967) و تألیف در این زمینه با عبدالرزاق حمیده، ابراهیم سلامه و نجیب العقیقی آغاز شد. هر یک کتاب هایی را با عنوان «الأدب المقارن» برای تدریس در دانشگاه تألیف کردند؛ هر چند که...

در قرن ششم هجری با چهار حوزه ی ادبی ماوراءالنهر خراسان، عراق و آذربایجان روبه روییم که در مقایسه با حوزه واحد خراسان از گستره و موقعیت متفاوتی برخوردارند. با وجود این، گستردگی جغرافیا، دوری شاعران از یکدیگر و حتی تفاوت لهجه، دلیلی برای بی خبری آنان از شعر یکدیگر نبوده است؛ بلکه استقبال آنان از اشعار یکدیگر، نشان از پیوند و ارتباط عمیق میان آنان دارد. از نمونه این پیوندها می توان به مجموعه اشعار...