از جمله رویدادهای مهم فلسفی در فاصله ی بین دو جنگ جهانی تشکیل حلقه ای فلسفی در وین بود که در آن بسیاری از حامیان علم درصدد برآمدند تا چالش هایی را که در آستانه قرن بیستم عارض اندیشه ی پوزیتیویسم علمی شده بود، برطرف کنند. پوزیتیویسم منطقی حاصل و خروجی اندیشه ای بود که در این حلقه پا گرفت و از جمله نمایندگان آن می توان به کارناپ، آیر، شلیک و وایزمن اشاره کرد. پوزیتیویست های منطقی دارای چند اصل عق...

از آنجا که ادّعای معرفت بدون ارائة دلیل کافی و وافی بی وجه است، اساس معرفت شناسی معاصر بر این است که بنیان نظام معرفت بشری چیست، و نظام معرفتی بشر از کجا آغاز می شود و به کجا سر می سپارد. از نظر ویتگنشتاین متأخّر، توصیف عالم، بدون وجود تعدادی قضایای مبنایی و یقینی ناممکن است، امّا قطعیّت و یقینی بودن این قضایا به معنای مطابقت آن ها با واقع نیست بلکه به طرز نگرش افراد وابسته است. آنچه برای ما محرز و...

سوبژکتیویسم یکی از بنیادی ترین زیرساخت های فلسفه جدید است. در فلسفه جدید، جایگاه سوژه در منظومه معرفت بشری رنگ و بوی دیگری به خود می گیرد. سوژه در برخی نگرش های فلسفی جدید نه تنها معیار معرفت تلقی می شود بلکه شأن هستی بخشی نیز پیدا می کند. سوژه است که به غیر خود تعین می بخشد و موجودیت غیر سوژه مبتنی بر ابژه بودن آن برای سوژه می گردد. این نوشتار به تبیین جایگاه سوژه در منظومه معرفتی ویتگنشتاین م...

در معرفت شناسی کلاسیک، شکاکیت در مقابل معرفت قرار داشته و روشهای مختلفی برای پاسخ به شکاکان ارایه می شود. ویتگنشتاین متأخر با تمایز نهادن میان معرفت و یقین رویکرد جدیدی را در نقد شکاکیت مطرح کرده است. او یقین را امری مقدم بر معرفت می داند که ریشه در عمل و نه معرفت دارد. به باور وی صورت ابتدایی بازی زبانی، یقین است که در عین معقولیّت بی نیاز از هرگونه توجیه و دلیل است. به زعم وی برخی از گزاره ها ...

پرسش گری از خدا و جهان آفرینش توسط لودیگ ویتگنشتاین یکی از پر رمز و رازترین و در عین حال کم دامنه ترین کنش های فلسفی اوست که واکاوی حدود و ثغور آن می تواند در روشن شدن بسیاری از زوایای فکری این فیلسوف مؤثر باشد. خدای ویتگنشتاین، در دیدگاه اولیة او، آشکارگی در عالم ندارد. او در بررسی دقیقی به بی نسبت بودن زبان و تعابیر متافیزیک، اخلاق و مواردی از این سنخ، با جهان پیرامون می رسد و وجود هرگونه سخن...

در نظر ویتگشتاین متقدم چون زبان ماهیتی گزارهای دارد و گزاره نیز ماهیتی تصویری، گزارههایریاضی، اخلاقی، منطقی ، دینی، زیباییشناختی و فلسفی ب یمعنایند. تنها زبان بامعنا، زبان واقعگوییاست. اما در نظر ویتگنشتاین متأخر زبان واقعگویی تنها یکی از زبانهای با معناست. زبان، پدیدهایذاتاً همگانی و اجتماعی است، نه خصوصی. گادامر نیز برآن است که زبان هرگز خصوصی نیست.زبان ملک شخصی آدمیان نیست. انسانها به زبان تع...

آنچه در این نوشتار عرضه می گردد، گزارشی است بسیار کوتاه از کتاب نظریه هایی در باب انسان نوشته آقای راجر تریگ. موضوع کتاب درباره ماهیت انسان است. نویسنده چهار مسأله عمده را که مستقیم یا غیرمستقیم با موضوع ارتباط دارد انتخاب نموده و جواب آنها را از ده متفکر یعنی افلاطون، ارسطو، آکوئیناس، هابز، هیوم، نیچه، مارکس، داروین، فروید تا ویتگنشتاین استخراج کرده و به مقایسه گذاشته است. این مسایل عبارتند از...

فرگه مکررا در آثار خود به تمایز میان امر منطقی و امر روانشناختی توصیه میکند. این اوین قاعده او در کتاب مبانی حساب است. خلط میان معنا و رویدادهای ذهنی انفسی، مهمترین مصداق خلط امر روانشناختی با امر منطقی است. نظریه ی معنا همچون ایده روانشناختی، منجر به وضع معیارهای غیر اقلیدسی دقت شد. چارچوب معیارهای غیر اقلیدسی دقت، یقین روانشناختی را بالاترین درجه ی دقت تلقی میکرد. در این چارچوب شهود به عنوان ...

ویتگنشتاین در تفکر متقدم خود فلسفه را نقد زبان و هدف رساله منطقی ـ فلسفی را مرز نهادن میان گفتنی و ناگفتنی ( نشان دادنی) و یا به تعبیری میان علم تجربی از یک سو و اخلاق از سوی دیگر قرار داده­است. و این بخش اخیر را مهمتر می­داند. چنین هدف­گذاریی شباهت رساله را پروژه کانتی در نقد عقل محض نشان می­دهد. پرسش اصلی این مقاله این است که آیا با توجه به مشابهت های کلی این دو پروژه، می­توان گفت ویتگنشتاین ...

نظریۀ تکامل، در نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی، از طریق متون درجۀ دوم و معمولاً ماده‌گرایانه به عرب‌زبانان معرفی شد. این صورت از نظریۀ تکامل در واقع التقاطی بود از نظریه‌های داروین و دیگر تکامل‌گرایان آن عصر. محمدرضا اصفهانی با اصل نظریۀ تکامل مخالف نبود و آن را از حواشی ماده‌گرایانه‌اش تمییز می‌داد، ولی تکامل انسان را نه تنها خلاف آموزه‌های دینی، بلکه از نظر علمی نیز نادرست می‌دانست. وی بر اساس خلا...