در ایران، پیش از هر سرزمینی، تصوف و تشیع مجال پیدایش یافته است و بسیاری از بزرگان عرفان، ایرانی بوده‌اند که مستقیم یا غیرمستقیم آثاری در این زمینه آفریده‌اند. یکی از اندیشمندان بزرگ عرفان ایران محمدتقی مظفر کرمانی، ملقب به مظفرعلیشاه بود که در اوایل دورۀ قاجار می‌زیست. تفسیر منظوم بحرالاسرار که تفسیر عرفانی سورﮤ حمد است، از مهم‌‌ترین آثار این شاعر است. در این مثنوی، مظفرعلیشاه در خلال بیان مرات...

اخباری وجود دارند که قبول و فهم آنها، نه از طریق رعایت اصول عقلائیِ محاوره و نه برای همه، بلکه برای مخاطبانی با درجه‌ی معرفتی خاص ممکن می‌شود؛ این اخبار در زبان روایات، به «صعب مستصعب» وصف شده‌اند. و محدّثان شیعه در کتب خود این روایات را با اسناد و تعابیر مختلف ذکر کرده‌اند. فهم پاره‌ای از این روایات تنها برای سه گروه «فرشتگان مقرب»، «انبیاء مرسل» و «بندگانی که قلوبشان بر ایمان آزموده شده است»، م...

جواز تفویض طلاق به زوجه، امری اختلافی در فقه اسلامی است. این اختلاف ناشی از وجود روایات متعارض در این خصوص است؛ زیرا برخی از روایات، بر جواز تفویض طلاق به زوجه دلالت می­ نمایند و برخی دیگر حاکی از عدم جواز تفویض هستند. بر این اساس، دو نظر در فقه شیعه مطرح شده است: اقلیت، قائل به جواز تفویض هستند و برای اثبات ادعای خود، به روایات موجود که از نظر تعداد، سند و دلالت بر روایات حاکی از عدم جواز برتر...

یکی از نکته ‏هایی که در بررسی تاریخ اندیشه فقها درباره حکومت و ولایت سیاسی فقیه باید مورد توجه قرار گیرد، تمایز بین اندیشه فقهی فقها درباره سیاست و حکومت و موضع‏گیری‏های عملی آنان است. گاهی برخی از نویسندگان مرتکب یک سوء تفاهم کوچک یعنی خلط دو مطلب شده ‏اند و موضع‏ گیری‏های عملی فقها در برابر حکام را استنباط فقهی آنان تلقی کرده‏اند. علت این امر آن است که موضع‏گیری ‏های عملی فقها یک مبنای فکری ...

علمای رجال، غالباً، عکرمه محدث و مفسر مشهور تابعی (م/ 105 ه ق) را به فرقة خوارج منتسب کرده اند. مقالة حاضر ، با هدف بررسی صحت و سقم این مسأله و یافتن میزان دلبستگی عکرمه به خوارج با بهره گیری از شیوة استخراج مطالب از متون و تحلیل آنها فراهم شده تا پژوهندگان علوم قرآنی و حدیث را در شناخت دقیق تر این راوی کثیرالنقل یاری کند. آنچه از رهگذر تطبیق اندیشه های بنیادین مورد اتفاق فرقه های خوارج، یعنی زه...

تساهل و مدارا در عرصه­های گوناگون و به دلایل مختلفی پدید می­آید. گاه، منفعت‏طلبی موجب مدارا با گروه­های متنازع می­گردد و گاه، پشتوانة فکری دیگری دارد. در میان برخی عارفان، روحیۀ تساهل و مدارا به‏سبب آمیختن قواعد عالم وحدت و کثرت پدید می­آید؛ بدین معنی که آنان در عالم وحدت باقی مانده، و خواسته­اند که با نگاه وحدت‏گرایانه به عالم کثرت بنگرند؛ پس، به خلط مراتب و آمیختن قواعد روی آورده­اند. درحقیقت...

خواجه نصیرالدین طوسی (597 – 672 ه.ق)، عالم بزرگ قرن هفتم، جایگاه علمی برجسته­ایی در میان عالمان و دانشمندان ایرانی داشت. دانش وی در زمینه­های گوناگون علمی، موجب نوآوری­های منحصر به فردی شد که آوازه علمی او را در ایران و خارج از ایران منتشر کرد. در پی حمله مغولان، تخریب مراکز علمی و قتل و غارت ناشی از آن، خواجه نصیرالدین طوسی به قلعه­های اسماعیلیان پناه برد. او با استفاده از این فرصت مناسب، کتاب...

اضطرار در قتل به طور خاص مورد بحث فقهاء قرار نگرفته است اما برخی از فقها در ضمن مباحث فقهی به این موضوع پرداخته و اصولاً اضطرار را مجوزی برای ارتکاب قتل عمدی ندانسته اند. عمده دلیل آنها قاعده «لا تقیه فی الدماء» بوده است اما در عین حال به این حکم کلی استثنائی وارد کرده و در مواردی اضطرار را مجوز قتل محسوب کرده اند، هر یک از این استثنآت نیازمند شرایط عمومی است که از جمله آن می توان به لزوم بیم هل...

مناطق مختلف هند از جمله دهلی و دکن، محل ظهور دیوانسالاران ایرانی بزرگی بود که صدها سال به حکومت های مسلمان در تمشیت امور سیاسی و نظامی یاری رساندند. مهاجرت این دیوانسالاران به هند بنابر علل گوناگون و تحت شرایط خاصی صورت پذیرفت. انتخاب این برهه زمانی و اهمیت آن، به سبب حضور دیوانسالاران بزرگ ایرانی و تأثیرات بالای آنان در حکومت سنی مذهب بهمنی بوده است و با توجه به شبهه برخی از محققان و به خصوص م...

خوراک انسان موضوع بسیاری از مسائل فقهی است. ذبح حیوانات، یکی از مهم‌ترین مسائل در این زمینه است که شرایط و مقررات خاصی بر این مسئله حکم‌فرما است. مسئله­ حلیت یا حرمت ذبیحه اهل کتاب، از دیرباز محل بحث فقیهان بوده است. در این باره، محل اختلاف این است که آیا حلیت ذبیحه، مشروط به مسلمان بودن ذبح کننده است، یا در صورتی هم که ذبح توسط اهل کتاب صورت گیرد، گوشت حیوان ذبح شده حلال است؟ فقیهان امامیه و ا...