محمدابراهیم ایرج پور

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام‌نور

[ 1 ] - بازشناخت «نامه نامی» اثری ناشناخته از خواندمیر

ترسل یا شیوه نامه‌نگاری از گونه‌های مهم ادبیات منثور است که در دوره صفوی شکوه و رونقی تازه می یابد و آثار متعددی هم در این باره تألیف شده است. از این میان، نامه نامی اثر خواندمیر متوفی قرن دهم، دارای اهمیت والایی است و با این حال در بین متون سبک منشیانه کمتر به آن پرداخته شده است. این اثر مجموعه ای است از مراسلات و منشآت که آن ها را خواندمیر به عنوان دستور کتابت و انشا برای منشیان و مترسلان، از...

[ 2 ] - بازشناسی و معرفی تذکره ناشناخته «معارف العارفین»

معارف العارفین تذکره ای ارزشمند از عارفان و مشاهیر متصوفه عصر قاجار است و از آن جا که این برهه تاریخی از نظرگاه ادبی و فرهنگی کمتر طرف توجه و اقبال پژوهندگان بوده است، در مقاله حاضر به بازشناسی و معرفی تنها نسخه این اثر سودمند پرداخته خواهد شد. معارف العارفین به قلم محمد کاظم تبریزی، ملقّب و متخلّص به « اسرار »، در شرح حال قریب به پنجاه تن از عرفای نامدار هم‌روزگار مولّف است که علاوه بر زندگی آنا...

[ 3 ] - شخصیت قائم مقام فراهانی در کلام سیاحان

اگرچه بخش عمدة تاریخ با قلم مورخین رقم می‌خورد ولی منابع دیگری برای روشن کردن ابهامات تاریخی و تکمیل اطلاعات ما از گذشته در دست است که در مواردی همپای کتابهای تاریخی دارای ارزش و اهمیت هستند. این منابع فرعی امّا مهم عبارتند از: مدارک و اسناد، نکات تاریخی در کتابهای ادبی، عکسهای قدیمی در تاریخ متأخر و سفرنامه‌ها. سـفرنامه‌ها از جمله منابع ارزشمـندی است که در نگارش تاریخ غالـباً از چشم اهل تحقیق ...

[ 4 ] - شیوه ای نادر از تبرک و شفابخشی در متون عرفانی

Whereas Sufism and Islamic mysticism have played an essential role in the culture and civilization of our country, therefore it is duty of ous research scholars to do a comprehensive and minute investigation on various topics of Islamic mysticism. In this regard, an infrequent kind of benediction mentioned in the Sufi texts has been chosen and examined as the main subject of this article. We...

[ 5 ] - بررسی محتوایی بحرالاسرار

ظهور قرآن، در میان عرب‌ها به پیدایش و گسترش بسیاری از علوم مانند بلاغت، نحو، قرائت، تاریخ، تفسیر و... انجامید. یکی از حوزه‌های علوم قرآنی،‌ انواع تفسیرهای گوناگون و رویکردهایی است که در دوره‌های مختلف از این اثر بزرگ ایجاد شده است؛ تفسیر‌های عرفانی قرآن مجید از این جمله است و البته ایرانیان مسلمان در دوره‌های گوناگون، در این زمینه آثار بسیاری آفریده‌اند. در این نوشتار، کوشش می‌شود تا جایگاه تفس...

[ 6 ] - تحلیل تاریخ تصوف و تشیع صفوی در مثنوی بحرالاسرار

در ایران، پیش از هر سرزمینی، تصوف و تشیع مجال پیدایش یافته است و بسیاری از بزرگان عرفان، ایرانی بوده‌اند که مستقیم یا غیرمستقیم آثاری در این زمینه آفریده‌اند. یکی از اندیشمندان بزرگ عرفان ایران محمدتقی مظفر کرمانی، ملقب به مظفرعلیشاه بود که در اوایل دورۀ قاجار می‌زیست. تفسیر منظوم بحرالاسرار که تفسیر عرفانی سورﮤ حمد است، از مهم‌‌ترین آثار این شاعر است. در این مثنوی، مظفرعلیشاه در خلال بیان مرات...

[ 7 ] - محمّد تقی خویی، شاعر و عارفی گمنام

غنا و پرمایگی عرفان و ادبیات ایران‌زمین باعث شده تا بسیاری از عارفان و شاعران در هر عهد و دوره‌ای ناشناخته و گمنام باقی بمانند. آن گونه که یا به طور کلی از آنان اطلاعات موثق و درخوری جز نام و نشانشان باقی نیست، یا در شرایط بهتر به شکل ناقص و جسته‌گریخته از خلال برخی متون به مختصری از احوال آنان می‌توان دست یافت. از این خیل کثیر، می‌توان به محمدتقی خویی، یکی از عارفان و شاعران عصر قاجار اشاره...

[ 8 ] - نظری به منظرالاولیا

در مقالۀ حاضر کتاب منظرالاولیا در موضوع مزارات تبریز نگاشتۀ محمدکاظم تبریزی که توسط آقای میرهاشم محدّث تصحیح شده و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی آن را در سال 1388 به چاپ رسانده است، مورد نقد و نظر قرار می‏‌گیرد. در این نوشتار ابتدا مقدمۀ مصحّح ارزیابی گردیده، سپس برخی از مشکلات متن نشان داده شده است. عدم مراجعه به منابع موجود، ورود اشتباهات نگارشی نسخه به متن مصحَّح، بدخوانی نسخه و نگار...

[ 9 ] - شخصیت قائم مقام فراهانی در کلام سیاحان

[ 10 ] - تمثیل ماهیان در جستجوی آب

هدف اصلی از کابرد تمثیل، مثال زدن برای تبیین و فهماندن مطلب به مخاطب است. یکی از تمثیلهایی که تاکنون دربارۀ آن تحقیقی صورت نگرفته، تمثیل ماهیان در جستجوی دریاست که به لحاظ شباهت با تمثیل سفر پرندگان برای یافتن پادشاه مهم است. تمثیل ماهیان در جستجوی دریا در یک مثنوی عاشقانه به نام فردوس خیال آمده است. این مثنوی خودزندگینامۀ شاعری به نام رضی است. مؤلّفان گفتار حاضر در هنگام تصحیح ا...

نویسندگان همکار