شاعران برای بیان هرچه بهتر دیدگاه ها، اندیشه ها و دریافت های خویش از هر پدیده ای بهره می جویند و به همین دلیل است که سروده های آنان مسائل و مقولات گوناگون مذهبی، اجتماعی، علمی، آداب و رسوم و ... را بازتاب می دهد و محققان را در رشته های گوناگون به کار می آید. یکی از موضوعاتی که در شعر فارسی بازتاب گسترده ای دارد، باده و وابسته های آن است. این بازتاب تا آنجاست که زمینه ی پدید آمدن نوع ادبی خاصی ش...

این مقاله دربارۀ دو قطعه شعر نوروزی از استاد رودکی است که نخستین بار در سال ۱۹۹۴ در دخیرۀ دست‌نویس‌های انستیتو شرق‌شناسی و میراث خطی یافت شده است. این دو قطعه جمعاً شامل چهار بیت است که در خلال یکی از تفاسیر قرآن کریم یافت شده و تاریخ کتابت آن تخمیناً بین قرن‌های چهاردهم و پانزدهم میلادی است. این تفسیر به‌طریق املا تألیف شده و مؤلف اشعار فراوانی به عربی و فارسی در موردهای مناسب یاد کرده است. هنگا...

وزن یکی از عناصر سازنده¬ی شعر است که کلام را برجسته می¬سازد و سبب تمایز زبان نظم از نثر می¬گردد. بررسی این رکن از شعر و تناسبی که با محتوای شعر دارد، مسأله¬ای است که این پژوهش بدان پرداخته است؛امری که در ادبیات فارسی، کم¬تر به آن توجه شده و مطالبی که در این خصوص نوشته شده، بسیار محدود است.در این پژوهش، هماهنگی وزن با محتوا در سبک خراسانی (رودکی، فرخی و منوچهری) و سبک عراقی (مولوی، سعدی و حافظ) ...

بحث ها درمورد اشعار باقی مانده از استاد رودکی بسیارند و باوجود نشرهای متعدد، هنوز نسخۀ کاملی که جواب گوی طلبات علم متن شناسی باشد، تهیه و نشر نشده و مسلم است که بدون متن صحیح و کامل نمی توان تحقیقات سودمند و پرارزشی انجام داد. این پژوهش برآن است تا با مقایسه و مقابلۀ چند نسخه، اندیشه های خود را دربارۀ تصحیح چند بیت ار اشعار رودکی بیان کند. برای نیل به این هدف، با تکیه بر اندیشه های خلیل خطیب ره...

در میان سخندانان و اندیشه وران ایرانی، خیام یکی از بزرگانی است که وجوه شباهت های مضمونی و فکری او را با رودکی می توان موضوع سخن قرار داد. عمدۀ مسائل و موضوعاتی که در شعر خیام مطرح است، به عنوان اصول اولیۀ دستگاه فلسفی در اندیشه و حکمت خسروانی و فرهنگ آریایی دیده می شود. بنیاد و اساس حکمت خسروانی و بن مایه های فلسفی، شفاف تر از همه جا، در شعر رودکی تبلور یافته است؛ همان که در شعر خیام کاملاً به ص...

رودکی سمرقندی از سرآمدان قلمرو شعر پارسی در سده سوم و چهارم هجری است که از انبوه اشعار او تنها حدود هزار بیت، آن هم به گونه پراکنده و برگرفته از میان آثار دیگر به دست ما رسیده است. فقدان نسخه کهن و اصیل، فاصله زمانی، دگرگونی‌های زبان فارسی، ضبط‌های مختلف منابع ثانوی و ... سبب شده است تا قرائت و مفهوم برخی از همین بیت‌های اندک این شاعر دشوار و دیریاب گردد. در این جستار قرائت‌های گوناگون و معانی ...

یکی از نظریاتی که درباره ی خاستگاه قالب غزل بیان شده این است که تغزل قصاید را سرچشمه و اساس قالب غزل در قرن های بعد می دانند؛ از دیگر سوی می دانیم که تغزل قصاید در حقیقت پیش درآمدی است که در آن از ذکر محاسن محبوب و حکایت عشق و عاشقی یا وصف مناظر طبیعی از قبیل بهار، خزان و... بحث می شود. این پژوهش که به روش تحلیل و توصیف اشعار به جای مانده از رودکی انجام شده، بر آنست که چهره ی معشوق  شعر رودکی ر...

تجلی آیات و مفاهیم قرآنی در اشعار رودکی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که تاکنون، چه در ایران و چه در ادبیات‌شناسی تاجیک، چنان‌که شایسته است، به‌طور عمیق و دقیق بررسی نشده است. در این مقاله کوشش است نمونه‌هایی از این مضامین در اشعار این شاعر بزرگ معرفی شود. باآنکه حوادث روزگار بخش اعظم اشعار رودکی را از بین برده است، تجلی مفاهیم و مضامین قرآنی در همین مقدار اندک نشان‌دهندة آن است که وی با قرآن پی...

زبان ادبی، نوعی زبان است که هدف آن آفرینش هنری و خلق زیبایی و انتقال احساسات و عواطف به مخاطبان است. پژوهش در زمینه کارکرد زبان ادبی یک شاعر، بدون در نظر گرفتن مسایل کلی مربوط به زبان او مثمر ثمر نیست؛ از این رو، نگارنده بر آن است تا اجزا و ساختار زبان رودکی را که در آفرینش زبان ادبی او در پیوند با یکدیگر تأثیرگذار بوده‌اند، مورد بررسی و مداقه قرار دهد. رودکی در به کارگیری عناصر زبان و گزینش وا...