یکی از مهمترین و بنیادی ترین نظریه های عرفانی و فلسفی « نظریه وحدت شخصی وجود » است . این واژه خلاصه عرفان نظری است . در این پژوهش سعی و تلاش بر آن بود که در تاریخ اندیشه ایرانی ، در دوره اسلامی ، نظریه وحدت شخصی وجود از دیدگاه دو متفکر حکمت شیعی ، سیدحیدرآملی و صدر المتألهین شیرازی که در واقع دارای اندیشه ای جامع و کامل مسلک حکمای الهی و مشرب عرفا را می باشند ، مطرح گردد . سیدحیدرآملی از حکما...

در این مقاله، ابتدا با دلایلی نظیر حکم ایجابی به معدوم، محمول قرار دادن حقایق انتزاعی و اعتباری برای حقایق خارجی و انتزاع مفاهیم کلی و غیره، به اثبات مسأله ی وجود ذهنی پرداخته شده و در ادامه حکمایی چون فخر الدین رازی با طرح نظریه ی نسبت اضافه، فاضل قوشچی با بیان نظر مغایرت علم و معلوم و انکار عینیت آن دو و صدر الدین دشتکی با طرح مسأله ی قلب ماهوی و نظریه ی انقلاب ذاتی به ایراد اشکال و انکار مسأ...

مسألۀ وحدت وجود، از مسائل کلان هستی شناختی است که در فضای عرفانی پدید آمده و آرام آرام به فضای فلسفی،وارد شده است. قبول یا رد آن، تمام مسائل فلسفی را تحت الشعاع قرار می دهد؛ زیرا با قبول وحدت وجود، عالَم رنگ دیگری به خود گرفته و علیت از میان موجودات رخت برمی بندد. همچنین وحدت وجود، تحلیل دیگری از وجود حضرت حق و شریعت به دست خواهد داد. فیلسوفان پیش از صدرالمتألهین در این باب بحث کرده اند، اما ملا...

گرچه دربارة وجود حرکت در بین فیلسوفان اختلاف است، اما حکمای مشائی، اشراقی و صدرایی در اصل وجود حرکت اتفاق نظر دارند. اختلاف حکمای مسلمان، اولاً در دلایلی است که برای اثبات حرکت اقامه می شود برخی وجود آن را بدیهی می­دانند و بعضی دلایلی برای آن اقامه کرده­اند. و ثانیاً در نحوة وجود حرکت است. برخی وجود حرکت را به معنای قطعیه می پذیرند و بعضی دیگر به معنای توسطیه. در این مقاله، ضمن طرح دیدگاه های حکم...

نظریه وحدت وجود عرفا همواره مورد توجه فیلسوفان اسلامی بوده است. در تبیین فلسفی ارائه شده صدرا از نظریه وحدت وجود عرفا هم از وحدت تشکیکی وجود و هم از وحدت شخصی وجود سخن به میان آمده است. طرح نظریه وحدت شخصی وجود در سه حوزه وجودشناسی، معرفت شناسی و الهیاتی مستلزم آثار و لوازمی است که باعث تغییر و دگرگونی در مفاهیم فلسفی می شود. به طوری که با طرح این نظریه، فلسفه ای که از آن با عنوان فلسفه کهن یاد...

وجودشناسی از موضوعات و مسایل با اهمیت در حوزه فلسفه و عرفان است، به طوری که محور اساسی این دو دانش به شمار می رود. هم فلاسفه و هم عرفا مدعی اند موضوع دانش آنها «وجود مطلق» است. این اشتراک در لفظ موجب پیدایش برخی از لغزشها در حوزه فلسفه و عرفان به ویژه برای پیروان فلفه صدرایی شده است «چه آنها به هنگام بحث از اصالت وجود و مسایل مربوط به وجودشناسی برای تایید نظرات خود به دیدگاه های عرفا استشهاد می...

تبیین هستی شناسانه مرتبه حق از مسائل بنیادین مکاتب فکری دینی ازجمله عرفا و فلاسفه است. با پیدایش عرفان نظری عرفا در مقام تحویل شهود به معرفت حصولی برآمده و با پذیرش و تبیین اعتبارات وجود، ذات حق را، مرتبه لابشرط مقسمی معرفی کرده اند. حکما حق تعالی را وجود بشرط لا می دانند، و این مسئله از نقاط مورد اختلاف حکما و عرفا به شمار می آید. در این میان ملاصدرا و عده ای به تبع او سعی کرده اند با تفسیر وج...

صدر الدین محمد شیرازی ،که درمجامع علمی به آخوند ملاصدرا شهرت دارد ، از حکمای برجسته جهان اسلام در دورۀ اخیر تاریخ اسلام بشمار می آید. نزد ملاصدرا وجود حقیقتی عینی و سرچشمۀ تمامی نیروها و افعال می باشد و لذا اصیل است. وجود و وحدت مساوق بوده و تفکیک ناپذیرند. وجود عینی به دو قسم مشتق می شود : وجود مستقل که همان واجب الوجود است و موجودات رابط که ممکنات بشمار می آیند ، چنانچه در قرآن آمده است : « ...

نظریه ی تباین ذاتی موجودات از حیث نگاه کثرت گرایانه به عالم در مقابل نظریه مهم وحدت تشکیکی وجود می باشد و آنچه مشهور است، انستاب آن به مشائین ، از جمله ابن سینا ست. هر چند باید گفت این انتساب به دلایلی از جمله ناسازگاری نظریه مذکور ، سایر آراء ابن سینا مثل اشتراک معنوی «وجود» و «موجود» و تشکیک وجود، از صحت کامل برخوردار نمی باشد در مورد نسبت مشهور این نظریه به مشائین توسط حاج ملا هادی سبزواری د...

برهان وجوب و امکان را فارابی ابداع و ابن‌سینا به کمال رساند. برهان فارابی مبتنی بر امتناع تسلسل است؛ اما ابن‌سینا در ضمن برهانِ خویش به ابطال تسلسل می‌پردازد. بنابراین، پذیرش برهان سینوی منوط به پذیرش استحاله تسلسل به عنوان یک اصل نیست و این یکی از تفاوت‌های برهان سینوی با برهان وجوب و امکان فارابی است. اگرچه ابن‌سینا در اشارات مدعی فراتر از این نوآوری است و می‌گوید تقریر اشارات، وجود واجب را حت...