از زمانی که جرج لیکاف و مارک جانسون در کتاب استعاره‌هایی که با آنها زندگی می‌کنیم (1980م.)بحث استعارۀ مفهومی را مطرح کرده‌اند، نزدیک به چهار دهه می‌گذرد که در این سال‌های نسبتاً طولانی، نظریۀ آنان طرفداران بسیاری یافته‌است و در بررسی‌های زبانی و پژوهش‌های ادبی فارسی نیز نگاه به اندیشۀ این دو زبان‌شناس آمریکایی، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌است. در این مقاله، ابتدا اشاره‌ای به این نکته می‌شود که این ...

در حوزه زبان شناسی و نظریه های ادبی، زبان فارسی و عربی معاصر سخت متأثر از ترجمه است. با مقایسه کتاب ها و مقالات فارسی و عربی در حوزه نقد ادبی در می یابیم که مترجمان عرب زبان به رغم ترجمه های متعدد برای هر اصطلاح، عملکرد مقبول تری دارند. شاید از دلایل این موفقیت قابلیّت اشتقاقی زبان عربی باشد. اصطلاح «intertextuality» در زبان عربی به «التّناصّ»، «تداخل النّصوص»، «التفاعل النّصی» و معادل های دیگری ترج...

در این پژوهش نقش زنان در تحولات ادبی مورد مطالعه قرار گرفته است. از آنجایی که در طول تاریخ ادبیات فارسی ایران نام زنان اندیشه نگار زیادی ثبت شده، در اینجا شخصیت ادبی زنانی موردتوجه قرار گرفته است که باعث ایجاد سبک جدید و یا تحول ادبی مشخص  شده اند. البته با توجه به اینکه نگارش تاریخ ادبیات ایران مرد سالار بوده، پیدا کردن آثار زنان اندیشه نگار در مواردی با مشکلات و جستجوی فراوان روبه رو است. اما...

مسئلة مقاله، جست‌‌وجوی اطلاعات تاریخ ادبیاتی در منابع تاریخی است. نویسندگان کتاب‌‌های تاریخ ادبیات غالباً تذکره‌‌ها را به عنوان منبع اصلی خود قرار می‌‌دهند، حال آنکه کتاب‌‌های تاریخی، به اعتبار موضوع‌‌شان و نیز ارتباط مستقیم نویسندگان‌‌شان با نهاد قدرت باید به عنوان یکی از منابع درنظرگرفته شوند. مقاله نشان می‌‌دهد که برخی چهره‌‌های ادبی که در منابع تذکره‌‌ای از قلم افتاده‌‌اند، در منابع تاریخی ب...

تذکره نویسی در تاریخ ادبیات فارسی از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. تذکره ها مهم ترین منبع برای مورخان ادبی هستند. نخستین بخش از هر تذکره ای «مقدمه» آن است که به دلیل اشتمال بر نکات ادبی، تاریخ ادبی و ... اهمیت بسیاری دارد. نگارنده در پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل مقدمه تذکره های فارسی در بازه زمانی مشخصی می پردازد. مقدمه ها ساختاری کمابیش یکسان داشته اند. بررسی ها نشان داد که تذکره نویسان، عموم...

پس از حملۀ مغول، تاریخ نویسان متعددی به شرح وقایع این رویداد پرداختند. یکی از آثار مهم این دوره، تاریخ جهانگشای جوینی است. کاربرد گستردۀ آیات و احادیث و روایات در این اثر به منظور توجیه حملۀ مذکور جلب نظر می کند؛ گویی مؤلف خواسته است از همۀ آگاهیهای قرآنی خود برای طبیعی جلوه دادن رویدادهای تلخ و فاجعه بار حملۀ مغولان بهره جوید و هر آنچه در قرآن کریم در بارۀ حکمت و رحمت خداوند گفته شده است، برای...

بلاغت و فصاحت از جمله علوم ادبی است که در عین حال به ناقدان در ‏نقد متون کمک می کند. بلاغیون برخی قوانین خاصی را برای کلمه، کلام و ‏متکلم قائل می شوند که گاه در برهه ای از تاریخ ادبی همراه با تغییر ذائقه ادبا و ‏ناقدان آثار، دچار تحولاتی می شود. یک متن ادبی از حیث دارا بودن ویژگی های ‏فصاحت و بلاغت امکان دارد در هر دوره از تاریخ به نوعی متفاوت بررسی شود. ‏در عصر صفویه نیز با درآمیختگی شعر پارسی...

ایلیاد هومر به عنوان اثری که تأثیری کلان بر جامعة خویش نهاده است، از اولین آثاری است که از منظر «رسالت و تعهد» به آزمون نهاده شد. شاهنامه فردوسی نیز محصول ضرورت و رسالتی است که تاریخ بر دوش شاعر نهاده است. پژوهش پیش رو در پی آن است که نشان دهد داوری یک اثر ادبی از نظر رسالت و تعهد، مستلزم در نظر داشتن دو عامل اساسی است: «شرایط عصر» و «بینش ادیب» که البته خواه ناخواه از اوضاع زمانه خود متأثر است...

شعر دفاع مقدس، از جمله جریان های شعر معاصر محسوب می شود که حول محور جنگ عراق علیه ایران شکل گرفته است. به واقع، جنگ به منزله ی فرامتنی تاریخی و زمانمند با زمینه های بروز، سیر تاریخی و پیامدهای مشخص، می تواند عاملی برای ایجاد جریانی ادبی باشد. تاریخ ادبی دفاع مقدس (1359 ـ 1369هـ .ش) در پی پاسخ گویی به این پرسش است که فرامتن تاریخی جنگ عراق علیه ایران، چه تأثیراتی در نحوه شکل گیری شعر دفاع مقدس ...

چکیده متون تاریخی فارسی، در کنار رسالت اصلی خود که بازتاب رویدادهای زمان های مختلف است، اطلاعات و دانستنی های گوناگون دیگری را نیز در بطن خود گنجانده اند. در این میان، دانسته های ادبی و گزارش های مربوط به ادیبان و شاعران و شرایط اجتماعیی که زمینه ساز خلق آثار منظوم و منثور شده است، اهمیت بسزایی دارد. خواجه غیاث الدّین بن همام الدّین محمّد شیرازی معروف به «خواندمیر»(880-942 ه.ق) از ادیبان و مو...